شناسایی و اعتباریابی مؤلفه‌ها و شاخص‌های اشاعه اطلاعات دیجیتالی در کتابخانه ملی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران

2 دانشیار گروه علوم تربیتی واحد یادگار امام خمینی (ره) شهرری، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

3 استاد، گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

4 دانشیار، عضو هیئت علمی، سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران، تهران، ایران.

چکیده

هدف: 
در عصر تحول دیجیتال، کتابخانه‌ها نقشی محوری در تسهیل دسترسی به اطلاعات دارند. این پژوهش با هدف تدوین چارچوبی جامع برای ارتقای خدمات اشاعه اطلاعات دیجیتال در سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران انجام شده است. این کار با پرداختن به محدودیت‌های مطالعات موجود، با ارائه دیدگاهی جدید در مورد مؤلفه‌ها و شاخص‌های ضروری برای اشاعه مؤثر اطلاعات دیجیتال، به این حوزه کمک می‌کند.
روش پژوهش: در این پژوهش از رویکرد آمیخته استفاده شد. مرحله کیفی از فراترکیب برای شناسایی مؤلفه‌ها و شاخص‌های بالقوه استفاده کرد. پس از آن، یک مطالعه دلفی برای تأیید و اصلاح این عناصر از طریق اجماع کارشناسان انجام شد.
یافته‌ها: مطالعه دلفی هفت مؤلفه اصلی را تأیید کرد شامل: پرونده پژوهشی، منابع اطلاعاتی، مجموعه‌سازی، استانداردسازی، خدمات اطلاع‌رسانی، ابزارهای اشاعه و ارزیابی و 34 شاخص آن که برای بهینه‌سازی خدمات اشاعه اطلاعات دیجیتال ضروری است. پس از تحلیل داده‌ها، مؤلفه‌ها و شاخص‌های خدمات اشاعه اطلاعات دیجیتالی طراحی و نهایی شد.
نتیجه‌گیری: بر اساس نتایج، همه مؤلفه‌های شناسایی شده تأیید شد. این پژوهش چارچوب پیشنهادی ارزشمندی برای ارتقای خدمات دیجیتالی کتابخانه‌ها و پاسخگویی به نیازهای در حال تکامل کاربران ارائه می‌دهد. سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران با اجرای این مؤلفه‌ها و شاخص‌ها می‌تواند فرایندهای اشاعه اطلاعات خود را بهینه کرده و دانش‌آفرینی و نوآوری را تقویت کند. هدف این مؤلفه‌ها و شاخص‌ها به کتابخانه‌ها و سازمان‌های اطلاعاتی کمک می‌کنند تا فرایند اشاعه اطلاعات را بهبود بخشند و به نیازهای اطلاعاتی کاربران پاسخ دهند.

جامعه آماری این پژوهش، متخصصان حوزه اشاعه اطلاعاتند. درخواست همکاری برای 30 نفر ارسال شد و 16 نفر اعلام آمادگی کردند و اعضای گروه دلفی شدند.

یافته‌ها: مطالعه دلفی هفت مؤلفه اصلی را تاییدکرد شامل: پرونده پژوهشی، منابع اطلاعاتی، مجموعه‌سازی، استانداردسازی، خدمات اطلاع‌رسانی، ابزارهای اشاعه و ارزیابی و 34 شاخص آن که برای بهینه سازی خدمات اشاعه اطلاعات دیجیتال ضروری است. پس از تحلیل داده‌ها مؤلفه‌ها و شاخص‌های خدمات اشاعه اطلاعات دیجیتالی طراحی و نهایی شد.

نتیجه‌گیری: بر اساس نتایج همه مؤلفه‌های شناسایی شده تایید شد. این پژوهش چارچوب پیشنهادی ارزشمندی برای ارتقای خدمات دیجیتالی کتابخانه‌ها و پاسخگویی به نیازهای در حال تکامل کاربران ارائه می‌دهد. سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران با اجرای این مؤلفه‌ها و شاخص‌ها می‌تواند فرآیندهای اشاعه اطلاعات خود را بهینه کرده و دانش‌آفرینی و نوآوری را تقویت کند.هدف این مولفه‌ها و شاخص‌ها به کتابخانه‌ها و سازمان‌های اطلاعاتی کمک می‌کنند تا فرآیند اشاعه اطلاعات را بهبود بخشند و به نیازهای اطلاعاتی کاربران پاسخ دهند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Identifying and Determining the Components and Indicators of Digital Information Dissemination Services in the National Library and Archives of Iran

نویسندگان [English]

  • Roya Aminalroaya 1
  • Dariush Matlabi 2
  • Zahra Abazari 3
  • Fariborz Khosravi 4
1 Islamic Azad University, North Tehran Branch
2 Corresponding author, Department of Educational Science, Yadegar-e Imam Khomeini (RAH) Share Rey Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
3 Department of Knowledge and Information Science, Islamic Azad University, North Tehran Branch, Tehran, Iran
4 Faculty Member, National Library and Archives of Iran, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Objective: In the era of digital transformation, libraries play a pivotal role in facilitating access to information. This research aims to develop a comprehensive framework for enhancing digital information dissemination services at the National Library and Archives of Iran. By addressing the limitations of existing studies, this work contributes to the field by offering a novel perspective on the essential components and indicators for effective digital information dissemination.
Method: A mixed-methods approach was employed. The qualitative phase utilized meta-synthesis to identify potential components and indicators. Subsequently, a Delphi study was conducted to validate and refine these elements through expert consensus. The study population consisted of information dissemination experts, 16 of whom agreed to participate and were selected as members of the Delphi panel.
Results: The Delphi study identified seven critical components: research documentation, information resources, collection development, standardization, information services, dissemination tools, and evaluation. Each component includes specific indicators essential for optimizing digital information dissemination services. Based on the data analysis, the components and indicators for digital information services were developed.
Conclusion:The results confirmed all identified components and indicators. This research provides a valuable framework for libraries to improve their digital services and meet evolving user needs. By implementing these components and indicators, the National Library and Archives of Iran can optimize its information dissemination processes and foster knowledge creation and innovation. These components and indicators assist libraries and information organizations in improving information dissemination and meeting the information needs of their users..

کلیدواژه‌ها [English]

  • Information dissemination
  • information dissemination services
  • digital dissemination
  • National Library and Archives of Iran
  • Delphi method

مراجع

آزاد، اسدالله (1377). ضرورت برپایی نظام ملی اطلاع‌رسانی در ایران. کتابداری و اطلاع‌رسانی، 2(1)، 38-53.
اشرفی‌ریزی، حسن و کاظم پور، زهرا (1387). بازاریابی خدمات و محصولات اطلاعاتی درکتابخانه‌ها و مراکزاطلاع‌رسانی. فصلنامه کتاب، 19(2)، 41-52.
الهی، شعبان؛ ناصری، سیدمحسن؛ حسن‌زاده، علیرضا و روحانی، عاطفه (1394). تدوین چارچوب خلق و اشاعه دانش برای مدیریت دانش در سازمان 0/2. پژوهش‌نامه پردازش و مدیریت اطلاعات، 31 (2)، 407-430.
بشیرزاده، مجید (1393). طراحی مفهومی اشاعه گزینشی اطلاعات در کتابخانه پژوهشگاه علوم فناوری اطلاعات ایران(ایرانداک). [پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران]
جباری، لیلا، حسن‌زاده، محمد، زندیان، فاطمه و شریف، عاطفه (1402). اشاعه دانش مبتنی بر شبکه‌های اجتماعی: یک مرور نظام‌مند. کتابداری و اطلاع‌رسانی، 27 (3)، 59-90. https://doi.org/10.30481/lis.2023.394252.2062
جعفر بیگلو، موسی‌ (1379). طرح نظام ملی اشاعه گزینشی اطلاعات برای اعضای هیئت‌علمی دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی. ]پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشگاه تهران، تهران [.
حرّی، عباس (1376). گزارشی اجمالی در مجموعه نظام ملی اطلاع‌رسانی: تشکیلات، برنامه‌ریزی و توسعه. تهران: مرکز اطلاع‌رسانی و خدمات علمی جهاد سازندگی.
رادفر، حمیدرضا (1385). قابلیت‌های وب در اشاعه گزینشی اطلاعات. فصل‌نامه کتاب، 17 (2)، 161-170.
رمضان‌زاده، مهدیه؛ امینی، یگانه، و جعفری باقی‌آبادی، سمیه (1400). مقایسه دیدگاه کتابداران کتابخانه‌های دانشگاهی و عمومی شهر تهران درمورد خدمات اشاعه اطلاعات معتبر در دوران همه‌گیری. تحقیقات کتابداری و اطلاع‌رسانی دانشگاهی، 55 (4)، 77-100.
روحی‌دل، الهه؛ ریاحی‌نیا، نصرت؛ باب‌الحوائجی، فهیمه، و اباذری، زهرا (1393). بررسی وضعیت مدیریت دانش‌های گردآوری، سازمان‌دهی و اشاعه اطلاعات نسخه‌های خطی در کتابخانه‌های ایران و ارائه یک مدل کاربردی. مطالعات دانش‌شناسی، 1(1)، 33–52.
زبردست، مریم و شکوهیان، حسن (1391). خدمات اشاعه اطلاعات گزیده در کتابخانه‌ها و مراکز اطلاع‌رسانی ایران: مقایسه با هدف ارائه الگوی مناسب. مطالعات ملی کتابداری و سازماندهی اطلاعات، 23 (3)، 98–117.
علیدوستی، سیروس (1385). روش دلفی: مبانی، مراحل و نمونه­هایی از کاربرد. فصل‌نامه مدیریت توسعه، 31(4)، 9-23
فیضی، مریم (1396). بررسی نقش کتابخانه در اشاعه اطلاعات سلامت.]پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشگاه پیام نور، کرمانشاه[.
کیانی، محمد‌رضا (1389). خدمات کتابخانه‌ها و مراکز اطلاعات با استفاده از فناوری تلفن همراه. کتابداری و اطلاع‌رسانی، 13(2)، 215–231.
منصورکیایی، ربابه؛ باب‌الحوائجی، فهیمه؛ نوشین‌فرد، فاطمه، و سهیلی، فرامرز (1397). ارزیابی میزان اشاعه مقالات علمی پژوهشگران علم اطلاعات و دانش‌شناسی جهان در شبکه‌های اجتماعی. پژوهش‌نامه علم‌سنجی، 4(1)، 161–178.
منصورکیایی، ربابه، باب‌الحوائجی، فهیمه، نوشین‌فرد، فاطمه و سهیلی، فرامرز (1398). مطالعه وضعیت آینده اشاعه تولیدات علمی پژوهشگران علم اطلاعات و دانش‌شناسی در شبکه‌های اجتماعی از دیدگاه متخصصان ایرانی. کتابداری و اطلاع‌رسانی، 22(3)، 136–163.
مهراد، جعفر، و نعمت‌اللهی، سارا (1385). امکان‌سنجی ارائه خدمات اشاعه اطلاعات گزینشی به اعضای هیئت علمی دانشگاه شیراز در کتابخانه منطقه‌ای علوم و تکنولوژی از طریق پست الکترونیکی: ارائه الگوی مفهومی. کتابداری و اطلاع‌رسانی، 9(2)، 107–118.
نوروزی، یعقوب و جعفری‌فر، نیره (1399). استانداردهای فراداده‌ای سازمان‌دهی منابع اطلاعاتی در کتابخانه دیجیتالی: مروری نظام‌مند. مطالعات دانش‌شناسی، 7 (24)، 111–137.
وزیری، اسماعیل؛ نقشینه، نادر؛ نوروزی چاکلی، عبدالرضا؛ دیلمقانی، میترا، و توفیقی، شهرام (1396). چالش‌های اشتراک‌گذاری داده‌های پژوهشی از دیدگاه پژوهشگران حوزه پزشکی ایران. مدیریت سلامت، 20(70)، 79-93.
تحقیقات کتابداری و اطلاع‌رسانی دانشگاهی
دوره 58، شماره 3
مهر 1403
صفحه 1-24

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار