نیازسنجی اطلاعات و رفتار اطلاع‌یابی کاربران مرکز منطقه‌ای اطلاع‌رسانی علوم و فناوری: رویکردی کمی و کیفی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

گروه پژوهشی ارزیابی و توسعه منابع، مرکز منطقه‌ای اطلاع‌رسانی علوم فناوری، شیراز، ایران

چکیده

هدف این پژوهش نیازسنجی اطلاعات و مطالعه رفتار اطلاع‌یابی کاربران مرکز منطقه‌ای اطلاع‌رسانی علوم و فناوری (رایسست) است.
روش پژوهش: این پژوهش کاربردی بوده و با استفاده از روش ترکیبی انجام شد. در روش کمی جامعۀ آماری پژوهش متشکل از 234 نفر از کاربران مرکز منطقه‌ای بود که به روش نمونه‌گیری تصادفی و با ابزار پرسش‌نامه انجام شد. در رویکرد کیفی، داده‌ها از طریق مصاحبه با کتابداران جمع‌آوری شد.
یافته‌ها: بر اساس یافته‌ها، کاربران این مرکز اکثراً پژوهشگران و دانشجویان بوده و نیاز اطلاعاتی آنان به ترتیب در خصوص فعالیت‌های علمی، نگارش مقاله و پایان‌نامه و انجام وظایف شغلی است. با وجود فراهم‌آوری انواع منابع اطلاعاتی در این مرکز و ایجاد دسترسی، بیش از نیمی از کاربران در رفع نیازهای اطلاعاتی خود با موانعی مواجه هستند. موتورهای جستجو، پایگاه‌های اطلاعاتی خارجی و پایگاه رایسست به ترتیب مهمترین مجراهای دستیابی به اطلاعات مورد نیاز توسط کاربران است. بعضی از مشخصات جمعیت‌شناختی شامل مقطع تحصیلی، جنسیت و سن کاربران رابطه مستقیم و معناداری بر میزان استفاده از منابع و یا مواجه با مانع در دستیابی به اطلاعات دارد. نظر به تناسب منابع اطلاعاتی با نیازهای کاربران، مقالات، چکیده پایان‌نامه‌ها، مقالات انگلیسی و نشریات فارسی در سطح متوسط از دیدگاه کاربران ارزیابی شدند.




نتیجه گیری: رفتار اطلاع‌یابی کاربران متأثر از نوع نیازهای اطلاعاتی و میزان بهره‌گیری آنان از منابع تا اندازه‌ای تحت تأثیر مشخصات جمعیت‌شناختی آنان است. با توجه به اینکه اثربخشی نتایج تحقیقات پژوهشگران منوط به رفع مطلوب نیازهای اطلاعاتی‌شان است، تهیه برنامه‌ای مدون جهت انجام دوره‌ای مطالعات نیازسنجی کاربران ضروری است. 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Information needs and Information Seeking Behavior of Users of the Regional Information Center for Science and Technology (RICeST): A Quantitative and Qualitative Approach

نویسنده [English]

  • Hajar Safahieh
Research Department of evaluation and resource development, Regional Information Center for Science and Technology (RICeST), Shiraz, Iran.
چکیده [English]

Objective: The purpose of this research was to assess the information needs and information seeking behavior of the users of the Regional Science and Technology Information Center (RICEST).
Methods: The study applied both qualitative and quantitative methods of data collection as a mixed-method. Two hundred thirty-four users participated in the survey and four librarians were interviewed.
Results: The findings show that the most information needs of the users were related to scientific activities, writing articles and dissertations, and performing job duties, respectively. The full text of the articles in the RICEST database, more up-to-date scientific sources, reliable sources in non-scientific subjects were among the other needs of the users. Despite the access to resources, more than half of the users faced obstacles in meeting their information needs. The lack of required resources and suitable guide in the database of RICEST and the lack of familiarity with the type and coverage of resources were the most important obstacles. From the users' point of view, Persian scientific publications were evaluated at good quality and other information sources were evaluated at the average level. The findings of the qualitative section showed that the users' needs are in two categories of services and information resources. On the one hand, the librarians considered the obstacles facing the users to be related to the lack of sufficient mastery of the English language, the lack of ability to find information and research methods, and on the other hand, they considered the lack of equipment to serve users with physical or movement problems.
Conclusions: This study showed that most information needs of the users of the RICeST are related to their scientific research activities, and their information seeking behaviors are affected by these needs. Despite the range and coverage of the information sources indexed in the RICeST database, most of the users have difficulty in accessing the information. To effectively meet users’ information needs, it is necessary to carry out needs assessment studies periodically in the Regional Information Center for Science and Technology (RICeST).

کلیدواژه‌ها [English]

  • Information Needs
  • Information Seeking Behavior
  • Information Sources
  • Information Services
اعظمی، محمد و داورپناه، محمدرضا (1392). نیاز اطلاعاتی و رفتار اطلاع‌یابی در ایران: بررسی متون و مطالعات انجام شده. مدیریت و اطلاع‌رسانی پزشکی، ۱ (۱)، ۷۹-۶۵.
امیرامینی خلف‌لو، مهناز، و بیات، پرویز (1397). رفتار اطلاع‌یابی دانشجویان علمی-کاربردی مرکز آموزش جهاد کشاورزی بوشهر و ارائه راه‌کارهایی در جهت ارتقاء آن. پژوهش مدیریت آموزش کشاورزی، 10 (44)، 42-54.
بابایی، محمود (1386). نیازسنجی اطلاعات. تهران: مرکز اطلاعات و مدارک علمی.
برزگر، سارا؛ داداشی، بنفشه، و حسینی آهنگری، سید عابدین (1392). نیازهای اطلاعاتی دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد قائم‌شهر و نقش کتابخانه در تأمین آن نیازها. نظام‌ها و خدمات اطلاعاتی، 2(3)، 65-78.
بیدکی، رضا؛ مشایی، نفیسه، و موسوی، مسعود (1390). نیازهای اطلاعاتی اعضای هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد. تحقیقات علوم پزشکی زاهدان، 13 (10)، 35.
پرهام‌نیا، فرشاد و فرهیان، مجید (1400). موانع رفتار اطلاع‌یابی دانشجویان پرستاری در دروس زبان انگلیسی عمومی و زبان تخصصی از دیدگاه اساتید: مطالعه کیفی. راهبردهای آموزش در علوم پزشکی، ۱۴ (۳)، ۱۲۹-۱۲۰.
جناب‌زاده، رؤیا (1378). بررسی رضایت استفاده کنندگان از پایگاه اطلاعاتی دیسک فشرده اریک موجود در کتابخانه منطقه‌ای علوم و تکنولوژی شیراز. پایان‌نامه کارشناسی ارشد،‌ دانشگاه شیراز.
جولاهی، لاله؛ طباطبایی، سیدمهدی، و خادمی کلانتری، خسرو. (1393). بررسی نیازهای اطلاعاتی اعضای هیئت علمی و دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشکده توانبخشی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی. طب توانبخشی، 3(1)، 42-50.
داورپناه، محمدرضا؛ فتاحی، رحمت‌الله، و پورموسی، رحمت (1401). نگرش مدیران کتابخانه‌های مرکزی دانشگاه‌های کشور درباره عوامل مؤثر بر اجرای نیازسنجی اطلاعات. پردازش و مدیریت اطلاعات، 29(4)، 931-948.
درزی، صغری (1390). بررسی رفتار اطلاع‌یابی دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه مازندران در استفاده از منابع اطلاعاتی پیوسته. دانش شناسی، 4 (12)، 17-25.
رحیمیان فر، علی‌اکبر؛ حکیمیان، رقیه، و سلیمی، طاهره (1392). رفتار اطلاع‌یابی پرستاران شاغل در بیمارستان‌های آموزشی شهر یزد. مدیریت اطلاعات سلامت، 10(5)، 706-713.
رضوانی، محمدرضا، و اسلامی، عباس (1391). بررسی نیازهای اطلاعاتی دانشجویان دانشکده جغرافیای دانشگاه تهران و نقش کتابخانه در تأمین این نیازها. دانش‌شناسی، 5(17)، 37-23.
رفیعی مقدم، فریده؛ بزرگی، اشرف‌السادات، و غریبی، رضا (1396). بررسی وضعیت منابع و خدمات کتابخانه‌های شهر تهران: از دیدگاه کاربران نابینا و کم‌بینا. دانش شناسی،10 (38)، 53-65.
رمضانقربانی، محبوبه؛ دهقانی، محسن؛ صادقیان، فریده، و قاسم‌زاده کلاگر، حسین (1394). نیازهای اطلاعاتی و رفتارهای اطلاع‌یابی و عوامل مرتبط با آن در دانشگاه علوم پزشکی شاهرود. اطلاع‌رسانی پزشکی نوین، ۱ (۲)، ۲۱-۱۲.
ریاحی، عارف (1396). بررسی رفتار اطلاعاتی و اطلاع‌یابی دانشجویان پرستاری دانشگاه علوم پزشکی مازندران. مرکز مطالعات و توسعه آموزش علوم پزشکی یزد، ۱۲ (۳)، ۲۱۱-۱۹۵.
شیرشاهی، سعید؛ طاوسی، مریم، و ریاحی‌نیا، نصرت (1401). بررسی رابطه بین رفتار اطلاع‌جویی برخط سلامت با «شغل»، «سن» و «تحصیلات» فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌های ایران. مدیریت اطلاعات سلامت، 19(2)، 54-59.
عاصمی، عاصفه؛ رجایی‌پور، سعید؛ اورعی، نرگس، و میرزایی، علی‌اکبر (1392). بررسی رفتار اطلاع‌یابی دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه آزاد اسلامی: مطالعه موردی واحد نجف آباد.  نظام‌ها و خدمات اطلاعاتی،2 (3)، 13-26.
قاسمی، سمانه، و داورپناه، محمدرضا (1395). بررسی نیازهای اطلاعاتی حرفه‌ای و غیرحرفه‌ای اعضای هیأت‌ علمی دانشگاه‌ها بر مبنای رویکرد تحلیل شناختی کار: مطالعه موردی، دانشگاه فردوسی مشهد. پژوهشنامه کتابداری و اطلاع‌رسانی. 6(1)، 186-202.
کاهوئی، مهدی، و علائی، سیف‌الله (1391). بررسی نیازهای اطلاعاتی و استفاده از منابع اطلاعاتی در بین دانشجویان پرستاری در آموزش بالینی فوریت‌های پزشکی. پژوهش پرستاری ایران، ۷ (۲۴)، 71-62.
گنجی, شهلا؛ دیانی، محمدحسین، و فروغی، فیض‌اله (1388). بررسی نیازهای اطلاعاتی و رفتار اطلاع‌یابی اعضای هیئت‌علمی دانشگاه رازی کرمانشاه. کتابداری و اطلاع‌رسانی، 12(4)، 73-96.
لطیفی، معصومه و عصاره، فریده (1389). شناسائی نیازهای اطلاعاتی دانشجویان دوره‌های تحصیلات تکمیلی دانشگاه بوعلی سینای همدان با تاکید بر پایگاه‌های اطلاعاتی در دسترس در این دانشگاه. دانش شناسی، 3 (9)، 63-75.
مهربان جوبنی، سحر؛ حسومی، طاهره، و کوچکی، ابوالقاسم (1388). بررسی نیازهای اطلاعاتی و رفتار اطلاع‌یابی پژوهشگران فناوری نانو.  نوآوری‌های مدیریت آموزشی، 4(3)، 118-132.
میرزایی، الهام؛ حریری، نجلا، و مطلبی، داریوش (1399). فراتحلیل عوامل مؤثر بر رفتار اطلاع‌یابی در ایران و جهان. تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌های عمومی، ۲۶ (۳)، 438-415.
نصر، احمدرضا (1392). روش‌های تجزیه و تحلیل داده‌های مصاحبه. عیار پژوهش در علوم انسانی، 4(1)، 71-94.
نعیمی، جمیله؛ محمداسماعیل، صدیقه، و حیدری، حنیف (1397). تعیین نیازهای اطلاعاتی و رفتار اطلاع‌یابی دانش‌پژوهان حوزه علمیه خراسان رضوی با رویکرد شبکه عصبی. علوم و فنون مدیریت اطلاعات، 10 (1)، 93-119.
نوروزی چاکلی، عبدالرضا (1385). عوامل اصلی و مؤثر در رفتار جستجوگران اطلاعات. کتابداری و اطلاع‌رسانی، 9(1) ، 143-174.
هاشم‌زاده محمدجواد، و فرامرزی معصومه (1395). کاربران کتابخانه‌های عمومی استان خراسان جنوبی: تبیین نیازهای اطلاعاتی با تکیه بر الگوی هیل. تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌های عمومی، ۲۲ (۳)، 425-449.
واعظی، رضا، و نورافروز، علی‌حسین (1387). نیازسنجی اطلاعاتی دانشجویان دانشکده مدیریت و حسابداری دانشگاه علامه طباطبایی و نقش کتابخانه در تأمین آن نیازها. پردازش و مدیریت اطلاعات، ۲۴ (۲)، 88-65.
ورناصری، احمدرضا؛ فهیم‌نیا، فاطمه و فهیمی‌فر، سپیده. (1399). بررسی نیاز اطلاعاتی مدیران گروه‌های آموزشی دانشکده‌های کمیسیون علوم اجتماعی و رفتاری دانشگاه تهران و دانشگاه تربیت مدرس. تحقیقات کتابداری و اطلاع‌رسانی دانشگاهی، 54(4)، 93-112.  
References
AmirAmini Khalafloo, M. & Bayat, P. (2018). Investigation of information seeking behavior of students of Bushehr Jahad Agriculture Training Center and providing solutions for its improvement. Agricultural Education Administration Research, 10(44), 42-54. (In Persian)
Asemi, A., Rajaeepour, S., Oraee, N. & Mirzae, A. A. (2013). A Survey of Information Seeking Behavior of Graduate Students of Islamic Azad University: Najaf Abad Branch. Journal of Information Systems and Services, 2(3), 13-26. (In Persian)
Azami M, Davarpanah M. (2013). The information needs and information seeking behaviours in Iran a review of researches. Journal of Management and Medical Informatics School, 1(1), 65-79. (In Persian)
Babaie, M. (2007). Information Needs Assessment. Iranian Research Institute for Information Science and Technology. (In Persian)
Balog, K., Badurina, B., & Lisek, J. (2018). Information behaviour of electrical engineering and computing doctoral students and their perception of the academic library’s role: A case study in Croatia. Libri, 68 (1), 13-32.
Barzegar, S., Dadashi, B. & Hosseini Ahangar, S. A. (2013). Identification of Information Needs Islamic Azad University Students of Ghaemshahr and the Role of Library to Meet in. Journal of Information Systems and Servivices, 2(3), 65-78. (In Persian)
Bidaki, R., Mashaei, N. & Moosavi, M. (2012). Needed information of faculty members in Yazd Shahid Sadoughi University of Medical Sciences. Zahedan Journal Research Methodology Science, 13(10), 35. (In Persian)
Case, D. O. (2002). Looking for information: A survey of research on information seeking, needs, and behavior. Amsterdam: Academic Press.
Darzi, S. (2011). A Survey on information behavior of post-graduate students in using electronic resources at Mazandaran University. Journal of knowledge Studies, 4(12), 17-25. (In Persian)
Davarpanah, M. R., Fattahi, R. & Poormousa, R. (2014). Attitudes of Academic Library Managers towards Factors Affecting Information Needs Assessment. Iranian Research Institute for Information Science and Technology (IranDoc), 29(4), 931-948. (In Persian)
Ganji, S., Dayani, M. H. & Fooroughi, F. (2010). Investigation of information needs and information-seeking behavior of faculty members of Razi University of Kermanshah (2007). Library and Information Sciences, 12(4), 73-96. (In Persian)
Genabzadeh, R. (1999). A survey on user’s satisfaction from Eric CD-ROM available in the regional library of science and technology (RLST) of Shiraz. Unpublished master’s Thesis, Shirza University. (In Persian)
Ghasemi, S. & Davarpanah, M. R. (2016). A Survey of Professional and Non-professional Information Needs of Faculty Members Based on the Cognitive Work Analysis Framework: A Case Study of Ferdowsi University of Mashhad. Library and Information Science, 6(1), 186-202. (In Persian)
Glaser, B. & Strauss, A. (1967). The discovery of grounded theory: Strategies for qualitative research. Mill Valley, CA: Sociology Press.
Gordon, I.D., Cameron, B.D., Chaves, D. & Hutchinson, R. (2020). Information seeking behaviors, attitudes, and choices of academic mathematicians. Science & Technology Libraries, 39(3).253-280. https://doi.org/10.1080/0194262X.2020.1758284
Hashemzadeh, M. J. & Faramarzi, M. (2016). An Inquiry in the Information Needs of Iran’s South Khorasan Public Library Users by Means of Hill’s Model. Research on Information Science and Public Libraries, 22(3), 425-449. (In Persian)
Howlader, A. I., & Islam, M. A. (2019). Information-seeking behaviour of undergraduate students: A developing country perspective. IFLA Journal, 45(2), 140-156. https://doi.org/10.1177/0340035219842312
Humbhi, S., Tareen, S. A. &  Humbhi, A. (2022). Information needs and information-seeking behavior of undergraduate students: A remote area perspective. Library Philosophy and Practice (e-journal). 6838.
Joulahi, L., Tabatabee, S. M. & Khademi-Kalantari, K. (2014). Determining the information needs of Faculty members and post-graduate students at Rehabilitation Faculty of Shahid Beheshti of Medical University-2011(1390). Scientific Journal of Rehabilitation Medicine, 3(1), 42-50. (In Persian)
Kahouei, M. & Alaie, S. (2012). The survey of information needs and the use of information resources among nursing students in emergency clinical education. Iranian Journal of Nursing Research, 7(24), 62-71. (In Persian)
Kumar, S. & Shukla, P. (2013). Information seeking pattern in electronic environment of sciences and arts researchers: A comparative study. Brazilian journal of information science, 7(1), 57-66. https://doi.org/10.36311/1981-1640.2013.v7n1.05.p57
Latifi, M. & Asareh, F. (2010). Determining the information needs of post-graduate students at Bu-Ali Sina University with emphasis on available electronic databases. Library and Information science and Information Technology, 3(9), 63-76. (In Persian)
Makinde, O. B. (2018). Information needs and information seeking behavior of researchers in an Industrial Research Institute in Nigeria. Doctoral dissertation, University of South Africa. http://hdl.handle.net/10500/25071
Manjunath, N. & Babu, K. S. (2018) Information needs and information seeking behaviour of research scholars in Bangalore University: A Survey. International Journal of Library and Information Studies, 8(1), 332-342.
Marchionini, G. (1995). Information seeking in electronic environments. New York: Cambridge University Press.
Mehraban Jovini, S., Hasoomi, T. & Koochaki, A. (2009). A Study on the Nanotechnology Researchers’ Information Needs and Information Retrieval Behavior. Journal of Educational Management Innovations, 4(3), 118-132. (In Persian)
Mirzaei, E., Hariri, N. & Matlabi, D. (2020). A Meta-analysis of the factors affecting information seeking behavior in Iran and the world. Research on Information Science and Public Libraries, 26(3),415-438. (In Persian)
Mustafa, M. (2013). A study of information needs and seeking behavior of faculty members of Darul Ihsan University in Bangladesh. Library Philosophy and Practice (e-journal). 983. https://digitalcommons.unl.edu/libphilprac/983/
Naeimi, J., Mohamad Esmaeeli, S. & Heidari, H. (2018). The Assessment of Information–Seeking Behavior of Khorasan Razavi Seminary Students with Neural Network Approach. Sciences and Techniques of Information Management, 4(1), 91-118. (In Persian)
Nasr, A. R. & Karimi, S. (2013). Interview data analysis methods. The Quality of Research in Humanities, 7, 71-94. (In Persian)
Norouzi Chakoli, A. (2006). Main factors and factors in the behavior of information seekers, Library and Information Sciences, 33, 95-115. (In Persian)
Nwone, S., & Mutula, S. (2018). Information seeking behaviour of the professoriate in selected federal universities in southwest Nigeria. South African Journal of Libraries and Information Science, 84(1). 20-34
Ogaba, C.O. (2012). Information seeking behaviour of final year law students in South-Western Nigerian universities. Information and Knowledge Management, 3(5), 1-27.
Ozan Ucak, N. & Kurbanoglu, S. S. (1998). Information Seeking and Information behavior of at a Turkish Univerdity. Retrieved 10 Jun, 2019, from https://archive.ifla.org/IV/ifla64/041-112e.htm
Parhamnia, F. & Farahian, M. (2021). The Inhibitors to Information Seeking Behavior of Nursing Students in General English and ESP Courses from University Instructors’ Perspective: A Case Study. Scientific Journal of Education Strategies in Medical Sciences, 14 (3),120-129. (In Persian)
Parveaz, S., & Khan, A. (2022). Understanding information seeking behavior of users in academic context (A critical review of literature). The Electrochemical Society. 107(1), 73-96. https://dx.doi.org/10.1149/10701.9673ecst
Rafiei Moghadam, F., Bozorgi, A. S. & Gharibi, R. (2017). A Survey Status of Public Libraries Resources and Services in Tehran City from The Perspective of Blind and Low Vision Users. Journal of knowledge Studies, 10(38), 53-65. (In Persian)
Rahimianfar, A. A., Hakimian, R. & Salimi, T. (2013). Assessment of information seeking behavior of nurses in academic hospitals of Yazd. Journal of Health Information Management, 10(5), 706-713. (In Persian)
Ramazanghorbani, M., Dehghani, M., Sadeghian, F. & Ghasemzadeh, H. (2015). Information needs and information seeking behavior and related factors in Shahroud University of Medical Sciences. Journal of Modern Medical Information Sciences, 1(2), 12-21. (In Persian)
Rezvani, M. R. & Eslami, A. (2012). A Survey on information needs of the students of Geography College of Tehran University and the role of the library to supply them. Journal of knowledge Studies, 5(17), 23-37. (In Persian)
Riahi, A. (2017). Information behaviors and information seeking of nursing students of Mazandaran University of Medical Science. Journal of Medical Education and Development, 12 (3),195-211. (In Persian)
Shirshahi, S., Tavosi, M. & Riahinia, N. (2022). Analysis of Relationship between Online Health Information Seeking Behavior with Occupation, Age and Education of the Graduates of Iranian Universities. Journal of Health Information Management ,19(2), 88-95. (In Persian)
Sin, S. C. J., & Kim, K. S. (2013). International students’ everyday life information seeking the informational value of social networking sites. Library & Information Science Research, 35, 107. https://doi.org/10.1016/j.lisr.2012.11.006
Vaezi, R., Noorafroz, A. (2009). Information Need Assessment of students at faculty of Management and Accounting of Allameh Tabatabaie University and the Role of Library in Addressing those Needs. Iranian Journal of Information Processing & Management, 24(2), 65-88. (In Persian)
Vakkari, P. (2008). Trends and approaches in information behavior research. Information Research, 13(4), 13-14. http://InformationR.net/ir/13-4/paper361.html
Varnaseri, A., Fahimnia F. & Fahimifar, S. (2010). Information Needs Assessment of Departments Managers of Faculty of Social and Behavioral Sciences Commission of Tehran University and Tarbiat Modarres University. Academic Librarianship and Information Research, 54(4), 93-112. (In Persian)
Vera, O. N., Ojukwu, N. N. & Deborah, M. (2015). A comparative study of information seeking behaviour of researchers in Nigeria libraries: librarians perceptive. International Journal of Academic Research and Reflection, 3 (4), 76-88.
Wilson, T.D & Streatfield, D.R. (2000). Human information behavior. Special Issue on Information Science Research, 3 (2), 50-57. https://doi.org/10.28945/576