آینده‌نگاری آموزش علم اطلاعات و دانش‌شناسی ایران با رویکرد تحلیل تأثیرات متقابل

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار علم اطلاعات و دانش‌شناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه لرستان، خرم‌آباد، ایران.

2 عضو هیئت علمی دانشگاه شهید چمران اهواز

3 استاد بازنشسته دانشگاه شهید چمران اهواز

چکیده

هدف: مطالعه حاضر با هدف آینده‌نگاری آموزش علم اطلاعات و دانش‌شناسی ایران با رویکرد تحلیل تأثیرات متقابل انجام شده است.
روش‌: پژوهش حاضر از نوع کاربردی و برای انجام آن از روش‌های پیمایش و تحلیل تأثیرات متقابل استفاده شده است. جامعۀ پژوهش شامل اعضای هیئت علمی، دانشجویان و پژوهشگران علم اطلاعات و دانش‌شناسی ایران است. تجزیه‌وتحلیل نهایی روی 110 ماتریس بازگشتی انجام شد. داده‌های گردآوری شده با استفاده از نرم‌افزار میک‌مک تحلیل شد.
یافته‌ها: یافته‌های پژوهش نشان داد که نیروهای پیشران کلیدی گرایش به بازنگری در ساختار پژوهش و آموزش در حوزه‌های علوم انسانی و اجتماعی، استقرار نظام اعتبارسنجی و تضمین کیفیت، وضعیت اشتغال دانش‌آموختگان آموزش عالی کشور، جایگاه رشته در افکار عمومی و نگرش مردم نسبت به آن، معادلۀ عرضه و تقاضا و نظام گزینش دانشجو در آموزش عالی، فرصت‌های شغلی جدید با محوریت اطلاعات و دانش، گسترش رشته‌های موازی با رشته، تخصص‌گرایی در برنامه‌ریزی درسی، گنجاندن عنصر کارآفرینی در آموزش رشته، تأثیرگذاری فن‌آوری اطلاعات بر محیط‌های کاری علم اطلاعات و دانش‌شناسی، تعامل و ارتباط گروه‌های علم اطلاعات و دانش‌شناسی با صنعت و بهسازی و بالندگی آموزشی اعضای هیئت علمی بیش‌ترین تأثیرگذاری و تأثیرپذیری را بر آیندۀ آموزش رشته دارند.
اصالت: به‌نظر می‌رسد با توجه به مطالعات انجام شده، این پژوهش برای نخستین بار به تحلیل تأثیرات متقابل نیروهای پیشران تأثیرگذار بر آیندۀ آموزش علم اطلاعات و دانش‌شناسی ایران پرداخته است و تکنیک تحلیل تأثیرات متقابل به‌عنوان روشی جدید در حوزۀ آموزش رشته در این پژوهش به‌کار رفته است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Knowledge and Information Science Education Foresight in Iran with Cross Impact Analysis Approach

نویسنده [English]

  • Ehsan Geraei 1
1 Lorestan University
2
3
چکیده [English]

Objective: Cross-impact analysis approach is deals with the direct and indirect influences of key driving forces on a given system to plan for the future. The purpose of this research is to show Knowledge and Information Science Education foresight in Iran with cross-impact analysis approach.
Methodology: The study is applicable and carry out using a survey and cross impact analysis methods. The study population consisted of faculty members, students and researchers in knowledge and information science education. A 110 matrix were returned and using MicMac software was analyzed.
Findings: The findings show that the key driving forces tends to reconsider the structure of the research and education in the fields of humanities and social sciences, establishment of validation and quality assurance, graduates' employment status, position in the field of public opinion and people's attitudes towards it, equation of supply and demand and selection of students in higher education, new employment opportunities with a focus on information and knowledge, the development of parallel academic disciplines, specialization in curriculum development, the inclusion of entrepreneurial element in KIS education, impact of information technology on business environment, interaction with industry and Improvement and development of faculty members have a greatest impact and influence on the future of education field.
Originality: According to previous studies, this research tries to analyze the direct and indirect influences of key deriving forces in knowledge and information science education in Iran for the first time. Also cross-impact anlysis technique was used as a new method in KIS education studies.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Knowledge and Information Science Education
  • Foresight
  • Cross Impact Analysis
  • Iran
ابراهیمی، رحمان؛ علی‌ پورنجمی، سکینه (1388). پیامدهای ورود فناوری اطلاعات و ارتباطات در آموزش کتابداری و اطلاع‌رسانی. ارتباط علمی، 12(1): 10-14.
انتظاری، یعقوب (1388). ارائه الگویی برای هماهنگ‌سازی نظام آموزش عالی با تحولات مبتنی بر دانش در نظام اشتغال؛ مورد برنامه پنجم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران. پژوهش و برنامه‌ریزی در آموزش عالی، 15(3): 1-27.
آذر، عادل؛ غلامرضایی، داود؛ دانایی‌فرد، حسن؛ خداداد حسینی، حمید (1392). طراحی مدل تحلیل سیاست‌های آموزش عالی کشور با استفاده از پویایی سیستم؛ مورد برنامه پنجم توسعه. سیاست علم و فناوری، 5(4): 1-18.
حاجیانی، ابراهیم (1390). مبانی، اصول و روش‌های آینده‌پژوهی. تهران: دانشگاه امام صادق (ع).
حاضری، افسانه؛ علوی، سهیلا (1391). آگاهی و استفاده مدرسان کتابداری و اطلاع‌رسانی ایران از فناوری‌های وب 2. پژوهشنامه پردازش و مدیریت اطلاعات، 28(1): 21-38.
حری، عباس (1388). آموزش کتابداری و اطلاع‌رسانی در ایران (مصاحبه‌کننده ابراهیم عمرانی). کتاب ماه کلیات: اطلاعات، ارتباطات و دانش‌شناسی، 12(4): 4-13.
حسن‌زاده، محمد؛ غیوری، زینب (1389). دیدگاه جامعۀ کتابداری و اطلاع‌رسانی در خصوص تغییر در محتوا، آموزش و عنوان رشته. تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌های عمومی، 16(3): 59-85.
خانی، مسلم (1394، 3 فروردین). استقبال از مشاغل دانایی محور در بازار کار سال 1394. بازیابی 20 بهمن 1394، از http://www.eghtesadonline.com.
دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی (1390). نقشه‌ی جامع علم و فناوری کشور. تهران: انتشارات شورای عالی انقلاب فرهنگی.
دیانی، محمدحسین (1389). تاریخچه‌ آموزش کتابداری و اطلاع‌رسانی در ایران. مشهد: انتشارات کتابخانۀ رایانه‌ای.
دیانی، محمدحسین (1390). کوتاه نوشته‌ها دربارۀ کتابداری و اطلاع‌رسانی. مشهد: انتشارات کتابخانۀ رایانه‌ای.
ربانی، طاها (1392). روش تحلیل ساختاری، ابزاری برای شناخت و تحلیل متغیرهای مؤثر بر آینده موضوعات شهری. اولین همایش ملی آینده‌پژوهی (ص 201-209). تهران: دانشکده مدیریت دانشگاه تهران.
زالی، نادر (1392). آینده‌نگاری راهبردی در برنامه‌ریزی و توسعه منطقه‌ای. تهران: پژوهشکده‌ مطالعات راهبردی.
زالی، نادر؛ منصوری بیرجندی، سارا (1394). تحلیل عوامل کلیدی مؤثر بر توسعۀ حمل‌ونقل پایدار در افق 1404: کلان‌شهر تهران (روش تحلیل ساختاری). برنامه‌ریزی و آمایش فضا، 19(2): 1-31.
صفری، سعید؛ سمیع‌زاده، مهدی (1391).نیازسنجی آموزش دانش و مهارت کارآفرینی در رشته‌های علوم انسانی. فناوری آموزش، 7(1): 65-79.
عزیزی، نعمت‌الله (1385). وضعیت آموزش و پژوهش در دانشگاه‌ها: تأملی بر نظر دانشجویان دربارۀ چالش‌ها و نارسایی‌های علوم انسانی و راهبردهای توسعه کیفی آن. کنگره ملی علوم انسانی: وضعیت امروز، چشم‌انداز فردا، 22-24 اسفند، (ص 201-245). تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
علیزاده، عزیز؛ وحیدی مطلق، وحید؛ ناظمی، امیر (1387). سناریونگاری یا برنامه‌ریزی بر پایه سناریو. تهران: مؤسسه مطالعات بین‌المللی انرژی.
فتاحی، رحمت‌الله (1383). تخصص‌گرایی در حرفه. کتابداری و اطلاع‌رسانی، 28(4): 1.
فتاحی، رحمت‌الله (1390). تعامل گروه‌های آموزشی کتابداری و اطلاع‌رسانی در ایران: آیا امیدی هست؟ کتاب ماه کلیات: اطلاعات، ارتباطات و دانش‌شناسی، 14(10): 12-16.
فدایی، غلامرضا (1388). آینده کتابداری و اطلاع‌رسانی. تحقیقات کتابداری و اطلاع‌رسانی دانشگاهی، 40(46): 95-100.
فدایی، غلامرضا (1394). این حوزه برای بقا نیاز به تخصص دارد. تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌های عمومی، 21(1): 7-11.
فراستخواه، مقصود (1387). آینده‌اندیشی دربارۀ کیفیت آموزش عالی ایران؛ مدلی برآمده از نظریۀ مبنایی (GT). پژوهش و برنامه‌ریزی در آموزش عالی، 14(4): 67-95.
لاریجانی، علی (1393، 6 اسفند). بیکاری 42 درصدی فارغ‌التحصیلان دانشگاهی. بازیابی 20 بهمن 1394 از https://www.tabnak.ir.
مهدی، رضا (1392). آینده‌پژوهی در آموزش عالی: دانشگاه اسلامی، دانشگاه سازگار با محیط و زمینه. مطالعات معرفتی در دانشگاه اسلامی، 17(4): 697-719.
مهراد، جعفر؛ حسن‌زاده، محمد (1390). راهبردهایی برای کمیته برنامه‌ریزی کتابداری و اطلاع‌رسانی (94-1390 ه. ش.). شیراز: تخت جمشید: مرکز منطقه‌ای اطلاع‌رسانی علوم و فناوری.
مؤسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی (1393 الف). میز آینده‌پژوهی آموزش عالی ایران: مهم‌ترین موضوعات کانونی در آینده نظام علمی و آموزش عالی: برای ملاحظه آن‌ها در تدوین برنامه ششم توسعه (بخش آموزش، علم و فناوری) (پنل 2). گردآورنده حسین سمیعی. تهران: مؤسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی.
References
Arcade, J., Godet, M., Meunier, F., Roubelat, F. (2003). Structural analysis with the MICMAC method & Actors' strategy with MACTOR method. AC/UNU Millennium Project: Laboratory for Investigation in Prospective and Strategy (LIPS). Retrieved October 8, 2015 from http://www.lampsacus.com/documents/MICMACMETHOD.pdf.
Asan, S. S., Asan, U. (2007). Qualitative cross-impact analysis with time consideration. Technological Forecasting and Social Change, 74(5): 627-644.
Blass, E., Jasman, A., Shelley, S. (2010). Visioning 2030: The future of higher education sector in the UK. Futures, 42(5): 445-453.
Ernst and Young Research Team (2012). University of the future: a thousand year old industry on the cusp of profound change. Australia: Ernest and Young.
Field, J. J. (2008). Understanding your competencies to create a successful career. Retrieved October 8, 2015 from http://stl.haworthpress.com.
Finn, A., Ratcliffe, J., Sirr, L. (2007). University futures: The direction, shape and provision of higher education in the university of the future (Rep.). Dublin: Dublin Institute of Technology. Retrieved October 8, 2015, from http://arrow.dit.ie/beschrecrep.edu.
Godet, M. (1994). From anticipation to action: A handbook of strategic prospective. Paris: UNESCO Publishing.
Godet, M. (2006). Creating futures: Scenario planning as a strategic management tool. France: Economica Publish.
Godet, M., Durance, P., Gerber, A. (2009). Strategic foresight: Use and misuse of scenario building. Paris: Dunod.
Gordon, T. J. (1994). Cross-impact method. AC/UNU Millennium Project: Future research methodology. Retrieved October 8, 2015 from http://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=10.1.1.202.7337&rep=rep1&type=pdf.
Moran, B. B., Marchionini, G. (2012). Information professionals 2050: Educating the next generation of information professionals. B. B. Moran and G. Marchionini (Eds.), Information Professional 2050: Educational Possibilities and Pathways (pp. 2-17). Chapel Hill: University of North Carolina.
National Academy of Engineering (2005). Educating the engineer of 2020: Adapting engineering education to the new century. Washington D. C.: The National Academies Press.
Nicolas, D (2012). Disintermediated, decoupled and down. CILIPUPDATE, 29-31.
Popper, R. (2008). How are foresight methods selected? Foresight, 10(6): 62–89.
Rialland, A., Wold, K. E. (2009). Futures studies: Foresight and scenarios as basis for better strategic decisions. Norwegian university of science and technology: Department of industrial economics and technology management. Project of innovation in global maritime production 2020 (IGLO-MP 2020). Retrieved October 4, 2015, from http://www.forschungsnetzwerk.at/downloadpub/IGLO_WP2009-10_Scenarios.pdf.
Barnet, R. (1990). Defining the moment. New York: The New Yorker.
Munck, R., McConnell, G. (2009). University strategic planning and the foresight/ futures approach: An Irish case study. Society for college and university planning. Retrieved October 8, 2015, from www.scup.org/phe.html.
Morrison, J. (2004). Developing foresight capability in strategic planning. Retrieved October 8, 2015, from www.horizon.unc.edu/projects/seminars/indiana.html.
Chermack, T. J., Lynham, S. A., Ruona, W. E. (2001). A review of scenario planning literature. Futures Research Quarterly, 17(2): 7-31.
Slaughter, R. A. (2002). Universities as institutions of foresight. Retrieved October 8, 2015, from www.foresightinternational.com.au/resources/Universities_as_IOFs.pdf.