چارچوبی برای امکان‌سنجی ایجاد واسپارگاه مدیریت اطلاعات سوانح طبیعی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 بخش مدیریت اسناد الکترونیک، سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، بزرگراه حقانی، تهران، ایران

2 استاد‌یار، گروه علم اطلاعات و دانش شناسی، دانشکده مدیریت، دانشگاه تهران، تهران، ایران

3 گروه علم اطلاعات و دانش شناسی، دانشکده مدیریت، دانشگاه تهران، تهران، ایران

4 پژوهشکده مدیریت خطرپذیری و بحران، پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله، تهران، ایران

5 گروه مدیریت صنعتی، دانشکده مدیریت، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

هدف: با توجه به افزایش سوانح طبیعی و تأثیر آن بر روند تولید اطلاعات، طراحی و ایجاد نظام‌های پایدار اطلاعات برای تسهیل جریان اطلاعات و افزایش به کارگیری اطلاعات اهمیت ویژه‌ای یافته است و این در حالی است که پژوهش‌های امکان‌سنجی در این بافت به لحاظ کمی و کیفی ضعیف است. پژوهش حاضر به هدف طراحی چارچوب و ابزاری برای امکان‌سنجی واسپارگاهی با دسترسی باز برای مدیریت اطلاعات سوانح طبیعی در ایران انجام گرفته است.
روش: پرسشنامه‌ای خود-تنظیم از اجزای کلیدی یک واسپارگاه با دسترسی آزاد به همراه ابعاد مهم پژوهش‌های امکان‌سنجی اعتبارسنجی شد و در اختیار خبرگان حوزه‌های مدیریت اطلاعات و فناوری و سوانح طبیعی قرار گرفت و داده‌های گردآوری شده به روش دلفی فازی تحلیل شد.
یافته‌ها: چارچوب نهایی امکان‌سنجی شامل  هفت بُعد فناورانه، اقتصادی، حقوقی، عملیاتی، زمانی، فرهنگی و رفتاری (تلوس توسعه‌یافته که با عنوان اختصاری تلوس.سی.بی معرفی شده) برای 44 شاخص اصلی ایجاد واسپارگاه مدیریت اطلاعات سوانح طبیعی اعتبارسنجی شد و به عنوان ابزار ارزیابی امکان ایجاد واسپارگاه به تأیید خبرگان حوزه مدیریت اطلاعات و فناوری سوانح طبیعی رسید.
اصالت: چارچوب ارائه شده اولین چارچوب ارائه شده برای امکان‌سنجی واسپارگاه دسترسی باز در بافت مدیریت اطلاعات سوانح طبیعی ایران است که به شیوه‌ای نظام‌مند و علمی و بر پایه نظرات خبرگان حوزه مدیریت اطلاعات و فناوری سوانح طبیعی طراحی و اعتبارسنجی شده است، و ضمن آن، چارچوب توسعه‌ یافته تلوس (تلوس.سی.بی.) به عنوان یکی از ابزارهای اختصاصی امکان‌سنجی واسپارگاه ها برای آزمودن فناوری‌های مشابه و بافت‌های مشابه به جامعه پژوهش‌های بین‌المللی حوزه مدیریت اطلاعات معرفی می‌شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A feasibility assessment framework (FAF) for creating a natural disaster information management open-access repository (NDIM-OAR) in Iran

نویسندگان [English]

  • Shahed Rashidi 1
  • Nader Naghshineh 2
  • Fatima Fahimnia 3
  • Yasamin O. Izadkhah 4
  • Fatemeh Saghafi 5
1 Electronic Records Management department, National Library and Archive of Iran, Tehran, Iran
2 Information and Knowledge Studies department, Faculty of management, University of Tehran, Tehran, Iran
3 Information science and knowledge management studies, Faculty of management, University of Tehran, Tehran, Iran
4 Risk Management Research Center, International Institute of Earthquake engineering and Seismology (IIEES), Tehran, Iran
5 Industrial management department, Faculty of management, University of Tehran, Tehran, Iran
چکیده [English]

Objective: Due to the increase in natural disasters and its impact on the information production process, designing and development of sustainable information systems to facilitate information flow has become particularly important. Besides, feasibility studies of technological solutions presented in natural disaster information management (NDIM) are quantitatively and qualitatively poor. The present study aims to design a feasibility assessment framework (FAF) for assessing the feasibility of creating an open-access repository, (OAR) as a socio-technical system, in the context of natural disaster information management (NDIM-OAR) in Iran. Methodology: A Self-administered questionnaire (SAQ) was validated from the key components of an OAR with the proposed FAF dimensions adopted from TELOS, (Technological, Economic, Legal, Operational, Scheduling,) validated by the experts in the fields of information and technology management and natural disasters. The fuzzy Delphi method employed to analyze the data. Findings: The final FAF including Technological, Economic, Legal, Operational, Scheduling, Cultural and Behavioral (TELOS-CB) crossed with the 44 indicators of creating an NDIM-OAR (including 7 categories as collection provision,, information organization, storage and retrieval, security, application, stakeholder 's participation, and management) was validated and approved by experts of the field. Originality: The first proposed feasibility framework for creating an NDIM-OAR in Iran, through a systematically context-based design and validation. The developed framework, TELOS-CB, has been also proposed to the international research community in the field of information management and technology (NDIM/IT) as one of the dedicated tools for feasibility studies, as a reference framework to be employed, validated and adapted to similar contexts with considering adaptability rules.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Disciplinary repository
  • Fuzzy Delphi
  • Feasibility assessment framework
  • (FAF)
  • TELOS

مراجع

احمدوند، محمد؛ آزاد، ناصر (1397). نقش و جایگاه لجستیک در مدیریت بحران: مطالعه موردی زلزله‌ی کرمانشاه، دانش و پیشگیری مدیریت بحران، 38 (30)، 339-348.
بناری، فاطمه، فرج‌پهلو، عبدالحسین (1397). بررسی نگرش اعضاء هیئت علمی دانشگاه شهید چمران اهواز درباره مخزن دانش سازمانی این دانشگاه. پژوهشنامه پردازش و مدیریت اطلاعات، 33 (3): 1319-1324.
پریرخ، مهری؛ زاهدی نوقابی، مهدی (1394). چگونگی ارزیابی نرم افزارهای مخزن سازمانی: تجربه ای از یک مورد. پژوهش‌نامه پردازش و مدیریت اطلاعات، 30 (3)، 785-822.
رشیدی، شاهد (1399). امکان‌سنجی یک واسپارگاه با دسترسی آزاد برای مدیریت اطلاعات سوانح طبیعی در ایران. پابان‌نامه دکتری. دانشگاه تهران، دانشکده مدیریت.
رشیدی، شاهد؛ نقشینه، نادر؛ فهیم‌نیا، فاطمه؛ استوار ایزدخواه، یاسمین، و ثقفی، فاطمه (1399). نگاهی بر دسترسی به اطلاعات از دید ذی‏نفعان مدیریت سوانح طبیعی در ایران. فصلنامه دانش پیشگیری و مدیریت بحران، 10 (3)، 277-297.
رشیدی، کیانوش؛ عباس پور، جواد (1397). مقایسه منابع مخازن سازمانی دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور از لحاظ نمایه‌پذیری و دسترس‌پذیری در موتور جستجوی گوگل. پژوهش‌های نظری و کاربردی در علم اطلاعات و دانش‌شناسی، 8 (1)، ص 179-195.
زارعی، مریم (1396). امکانسنجی ایجاد آرشیو در دفتر بررسی سوانح و حوادث سازمان هواپیمایی کشوری. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه الزهرا، دانشکده روان‌شناسی وعلوم تربیتی، تهران.
زوارقی، رسول؛ سالکی‏ملکی، محمدعلی؛ سالکی‏ملکی، فاطمه (1396). سنجش میزان آسیب‌پذیری ساختمانی کتابخانه‌های عمومی در مقابل خطر زمین‌لرزه با استفاده از روش یاگر: بررسی موردی کتابخانه‌های عمومی بافت مرکزی شهر تبریز. تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌های عمومی، 90، 321-334.
ژیان‌پور، حمید (1392). نقاط بحران‌خیز در آرشیو (با نگاهی به مرکز اسناد آستان قدس رضوی). شمسه: نشریه الکترونیکی سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، 5 (19 و20)، 1-20.
صفابخش، رضا (1391). پژوهش و ارائه در مهندسی. انتشارات دانشگاه صنعتی امیرکبیر، تهران.
صفری‌راد، فاطمه (1391). ضرورت وجود طرح اضطراری در کتابخانه‌ها و آرشیوها. کتابداری و اطلاع رسانی، 58، 189-202.
فرهودی، فائزه (1379). تاثیر ویژگی‌های جمعیت‌شناختی مدیران بر اجرای اصول مدیریت بحران در کتابخانه‌های دانشگاه‌های ایران. دانش‌شناسی، 25-34، 40 (11).
محمد اسماعیل، صدیقه؛ ناصحی اسکویی، ماهرخ (1393). کتابخانه‌ها و مدیریت بحران (مطالعه موردی: کتابخانه‌های دانشگاه‌های علوم پزشکی تابعه وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مستقر در شهر تهران. مدیریت اطلاعات سلامت، 11 (6)، 699-711.
نوری، زیبنده (1396). ارزیابی مخزن اطلاعات علمی ‌بر اساس معیارهای مطلوب مخزن دانش سازمانی: مطالعه موردی سامانه پژوهشی اعضای هیأت علمی ‌دانشگاه کردستان. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه پیام نور کرمانشاه.
نوری میسا، ریحانه؛ حسن‌زاده، محمد (1394). تعیین عناصر تشکیل‌دهنده مخزن دانش سازمانی در دانشگاه‌های کشور و ارائه یک چارچوب مفهومی. پژوهش‌نامه کتابداری و اطلاع‌رسانی، 5 (1)، 171-191.
 
References
Balezentis, A., & Balezentis, T. (2011). An innovative multi-criteria supplier selection based on two-tuple MULTIMOORA and hybrid data. Economic Computation and Economic Cybernetics Studies and Research, 45(2), 37-56.
Bosfield, R. (2014). Feasibility of an Open Source for Increasing the Usage of Best Practices in the Architecture-Engineering-Construction Industry. (PhD), Arizona State University, USA.
Dalkey, N., & Helmer, O. (1963). An experimental application of the Delphi method to the use of experts. Management Science, 9(3), 458-467.
Eberhard, I., & Kraus, W. (2018). The elephant in the room: Challenges for ethnographic data management repositories. VOEB-Mitteilungen, 71(1), 41-52. doi: 10.31263/voebm.v71i1.2018
Feasibility studies. (2019). UNESCO Thesaurus. Retrieved from http://vocabularies.unesco.org/thesaurus/concept7899
Firdaus, M., Wang, H., Qin, H., & Liu, Y. (2015). Digital repository for design knowledge reuse. Paper presented at the 20th International Conference on Engineering Design, ICED 2015.
Hsu, Y.-L., Lee, C.-H., & Kreng, V. B. (2010). The application of Fuzzy Delphi Method and Fuzzy AHP in lubricant regenerative technology selection. Expert Systems with Applications, 37(1), 419-425. doi:10.1016/j.eswa.2009.05.068
Ishikawa, A. (1993). The new fuzzy delphi methods: economization of GDS (Group Decision Support) Paper presented at the The new fuzzy Delphi methods: economization of GDS (group decision support). [1993] Proceedings of the Twenty-Sixth Hawaii International Conference on System Sciences. doi:10.1109/hicss.1993.284190 Maui, Hawaii USA.
Ishikawa, A., Amagasa, M., Shiga, T., Tomizawa, G., Tatsuta, R., & Mieno, H. (1993). The max-min Delphi method and fuzzy Delphi method via fuzzy integration. Fuzzy Sets & Systems, 55(3), 241 -253. https://doi.org/10.1016/0165-0114(93)90251-C
Jamali Mahmouei, H. R. (2018). Copyright Infringement in ResearchGate Self-archiving Feature. Journal of National Studies on Librarianship and Information Organization, 29(113), 51-65.
Jayakanth, F., Minj, F., & Dastidar, P. G. (2012). Setting up an open access digital repository: A case study. Annals of Library and Information Studies, 59(1), 16-24.
Lincoln, Y. S., & Guba, E. G. (1985). Naturalistic inquiry. Thousnad Oaks, CA: Sage.
Miller, L. E., Powell, J. E., Guzik, J. A., Bradley, P. A., & Miles, L. F. (2014). A pilot project to manage kepler-derived data in a digital object repository. Science and Technology Libraries, 33(3), 280-288. doi:10.1080/0194262X.2014.927339
Morales, J., Montes, R., Zermeno, N., Duran, J., & Herrera, F. (2018). The use of fuzzy linguistic information and fuzzy delphi method to validate by consensus a questionnaire in a blended-learning environment. Communications in Computer and Information Science, 855, 137-149.
Piccolo, L. S., Meesters, K., & Roberts, S. (2018). Building a Socio-technical Perspective of Community Resilience with a Semiotic Approach. Paper presented at the International Conference on Informatics and Semiotics in Organisations.
Pipes, T. S. (2007). Information disasters and disaster information: where information science meets emergency management. In D. A. McEntire (Ed.), Disciplines, disasters and emergency management: The convergence of concepts issues and trends from the research literature (pp. 293-319). Springfield: Charles C Thomas Publisher.
Rand, D., & Stager, L. (2018). Promoting and Tracking Institutional Scholarship with Implementation of a Librarian-Curated Digital Repository and Research Information Management System. Medical Reference Services Quarterly, 37(4), 375-385. https://doi.org/10.1080/02763869.2018.1514904
Rashidi, S., Naghshineh, N., Fahim Nia, F., O. Izadkhah, Y., & Saghafi, F. (2019, 11-13 Nov.). Natural Disaster Management Open Access Repository in Iran (NDM-OAR): the Importance and Necessity of a Feasibility Study. Paper presented at the 8th International Conference on Seismology & Earthquake Engineering, Tehran, Iran.
Reitz, J. M. (2020). Feasibility study. ODLIS. Retrieved from https://products.abc-clio.com/ODLIS/odlis_f.aspx
Tomas, R., Harrison, M., Barredo, J. I., Thomas, F., Llorente Isidro, M., Pfeiffer, M., & Čerba, O. (2015). Towards a cross-domain interoperable framework for natural hazards and disaster risk reduction information. Natural Hazards, 78(3), 1545-1563. doi:10.1007/s11069-015-1786-7
Vogt, W. P., & Johnson, R. B. (2011). Dictionary of statistics and methodology: a nontechnical guide for the social sciences (4th ed.). California, USA: Sage.
تحقیقات کتابداری و اطلاع‌رسانی دانشگاهی
دوره 55، شماره 4
دی 1400
صفحه 26-43

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار