الگوی ساختاری تأثیر روابط حرفه‌ای و رهبری بر اشتراک دانش

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی، دانشکده مدیریت، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

2 گروه علوم تربیتی، دانشکده علوم تربیتی و روان شناسی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران.

چکیده

هدف: اشتراک دانش یکی از فرایندهای اصلی مدیریت دانش در سازمان­ها بوده و متأثر از عناصر مختلف انسانی، فنی و زمینه­ای است. پژوهش حاضر با تمرکز بر عناصر انسانی-بین­فردی، درصدد شناسایی تأثیر روابط حرفه‌ای و رهبری زهرآگین بر اشتراک دانش است.
روش: از نظر هدف، یک تحقیق کاربردی و از منظر روش گردآوری داده‌ها توصیفی- همبستگی تلقی می‌شود. داده‌های مطالعه از نمونه‌ای به تعداد 313 نفر از کارکنان مؤسسات آموزشی که با توجه جدول کرجسی-مورگان و به روش دسترس انتخاب‌شده بودند، جمع‌آوری گردید. علاوه بر این، سهم نسبی طبقات در انتخاب نمونه در نظر گرفته شده است. جهت گردآوری داده‌ها از پرسشنامۀ استاندارد تسهیم دانش دیکسون، مقیاس مربی‌گری (منتورینگ) نوئه و مقیاس رهبری زهرآگین اشمیت و هنگنز استفاده شد. بعد از حذف داده‌های پرت با استفاده از روش‌های متعارف، تعداد نمونه به 248 نفر رسید. 235 نفر از این کارکنان، آموزشی-فرهنگی بودند و تحلیل‌ها داده‌های مربوط به آنها، با بهره‌گیری از آزمون همبستگی پیرسون در نرم‌افزار SPSS 26 و مدل‌سازی معادلات ساختاری در نرم‌افزار LISREL 8.8 انجام گرفت.
 یافته‌ها: نتایج گویای برازش مطلوب مدل مفهومی و تأیید تمامی فرضیه‌ها از جمله تأثیر مستقیم و مثبت روابط حرفه‌ای بر تسهیم دانش و همچنین تأیید اثر غیرمستقیم آن با میانجی‌گری رهبری زهرآگین بر تسهیم دانش در سطح اطمینان ۹۵ درصد است. اثر منفی و معنادار روابط حرفه‌ای بر رهبری زهرآگین و نیز اثر منفی و معنادار رهبری زهرآگین بر تسهیم دانش نیز مورد تأیید قرار گرفت.
نتیجه‌گیری: برای جلوگیری از اثر کاهشی رهبری زهرآگین بر اشتراک دانش و همچنین ممانعت از اثر کاهشی آن در اثرگذاری روابط حرفه‌ای بر اشتراک دانش، کارکنان آموزشی-فرهنگی این مؤسسات نباید به دلیل بیم از تاوان دادن به رهبران و مدیران، از ارائه دیدگاه‌ها و نقطه نظرات خود امتناع ورزند؛ چرا که همین اقدام آنها می‌تواند زمینه را برای یکه‌تازی رهبران زهرآگین فراهم سازد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Structural Model of Professional Relations and Leadership Effect on Knowledge Sharing

نویسندگان [English]

  • Ali Shabani 1
  • Fatemeh Bagheri 2
  • Husein Taqavi 2
  • Ali Khaleghkhah 2
1 Department of Knowledge and Information Science, Faculty of Management, University of Tehran, Tehran, Iran
2 ِDepartmant of Educational Administration, Faculty of Educational Sciences and Psychology, Mohaghegh Ardabili University, Ardabil, Iran
چکیده [English]

Objective: Knowledge sharing is one of the main processes of knowledge, which is affected by various human, technical and contextual factors. This research aims to identify the effect of professional relationships and toxic leadership on knowledge sharing.
Method: In terms of the purpose, it is considered an applied research, and in terms of the data collection method, it is considered descriptive-correlation. The data of the study was collected from a sample of 313 employees of educational institutions who were selected according to the Krejcie-Morgan table and by the accessible method; In addition, the relative contribution of the class of the place of service has been considered in the selection of the sample. In order to collect data with Dixon's standard knowledge sharing questionnaire, Noe's professional relationships scale and Schmidt and Hanges toxic leadership subscale of the Rustayi toxic climate questionnaire were used. After removing outlier data using conventional methods, the number of samples reached 248 people. 235 of these employees were educational and cultural, and the data related to them were analyzed using Pearson's correlation test in SPSS 26 software and structural equation modeling in LISREL 8.8 software.
Results: The results show the good fit of the conceptual model and the confirmation of all hypotheses, including the direct and positive effect of professional relationships on knowledge sharing, as well as the confirmation of its indirect effect through the mediation of Toxic leadership on knowledge sharing at a confidence level of 95%. The negative and significant effect of professional relationship on toxic leadership and the negative and significant effect of toxic leadership on knowledge sharing were also confirmed.
Conclusions: To prevent the diminishing effect of toxic leadership on knowledge sharing and also to prevent its diminishing effect on the effect of professional relationships on knowledge sharing, the educational-cultural staff of these institutions should not refrain from presenting views and refuse to give their opinion; Because their very action can provide the ground for the isolation of toxic leaders.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Knowledge sharing
  • Professional relationships
  • Toxic leadership
  • Knowledge management
آریایی قیزقاپان، ابراهیم (1400). مدل‌سازی نقش عوامل فردی (تعارض شغلی، اخلاق حرفه‌ای) و عوامل سازمانی (رهبری زهرآگین، بدبینی سازمانی، بی‌عدالتی سازمانی و جو اخلاق سازمانی) در طفره‌روی مجازی کارکنان دانشگاه‌های دولتی جامع با شبکه عصبی مصنوعی، رسالۀ دکترای تخصصی دانشگاه محقق اردبیلی (رشتۀ علوم تربیتی گرایش مدیریت آموزشی).
احمد یوسفی، مریم؛ مطهری‌نژاد، حسین و آذری، همایون (1397). مشارکت معلمان در فعالیت‌های یادگیری حرفه‌ای: نقش عوامل فردی، سازمانی و مدیریتی. تعلیم و تربیت، (134)20، 53-72.
ابراهیم پور، فاطمه؛ حیدری، پریسا و شعبان بلوکات، حنانه (1400). نکات کلیدی برای منتورها جهت تقویت منتورینگ همتای مجازی. رویش در آموزش علوم پزشکی، (۲۳) ۱۵، ۵۰-۴۵.
 ابوالقاسمی، عباس؛ کیامرثی، آذر؛ آریا پوران، سعید، و درتاج، فریبرز (1385). بررسی ارتباط ابهام نقش، تعارض نقش و اضطراب رقابتی با عملکرد ورزشی و پیشرفت تحصیلی دانشجویان ورزشکار. پژوهش و برنامه‌ریزی در آموزش عالی، (2)12، 39-54.
امیرخانی، امیرحسین، و صفی‌خانی، رقیه (1395). بررسی نقش توسعه دانش در کاهش تعارض سازمانی و تعدیل بیگانگی شغلی (مطالعه موردی: اعضای هیئت علمی و غیرهیئت علمی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری). مدیریت دولتی، (1)8، 152-137.
اکبری لنگوری، جعفر؛ مهدی‌زاده مرز ناکی، نبی‌الله و رجبعلی تبار، داریوش (1392). نقش مدیریت دانش در توانمندسازی مدیران مدارس، کنفرانس مدیریت، چالش‌ها و راهکارها، شیراز.
باقری، فاطمه (1401). بررسی نقش جوّ مسموم سازمان در تسهیم دانش با میانجی‌گری حمایت سازمانی ادراک‌شده در مؤسسات آموزشی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه محقق اردبیلی، گروه علوم تربیتی (گرایش مدیریت آموزشی).
باقری، فاطمه، و باقری، زهرا (1401). مدیریت و رهبری مشارکتی در مؤسسات آموزشی (مبانی، موانع و راهکارها)، تهران: ارتباطات اجتماعی
بوش، تونی (2011). تئوری‌های رهبری و مدیریت آموزشی، ترجمۀ محمد حسنی، مریم سامری و نرگس سکوتی،1400، چاپ چهارم، ارومیه: دانشگاه ارومیه.
پرسش، سپیده؛ قاسمی‌نژاد، علیرضا، و مشایخ، علی (1400). شناسایی مؤلفه‌های رشد حرفه‌ای معلمان و مدیران آموزش ابتدایی با استفاده از روش تحلیل مضمون. جامعه‌شناسی آموزش‌وپرورش، (1)14،254-265.
تقوی، حسین (1400). بررسی خصوصیات فنی مقیاس منتورینگ نوئه. مشاوره مدرسه، 1 (1)،1-13.
تقوی، حسین؛ خاقانی، مرتضی، و عبادی، عباس (1399). ارشادگری: مبانی، مسائل و راهکارها، تهران: دانشگاه علوم پزشکی بقیه‌الله (عج).
حمیدی زاده، محمدرضا و گلدسته، اکبر، و سلیمان‌زاده، الهه (1400). تبیین الگوی توسعه رویکرد استاد-شاگردی در تسهیم دانش ضمنی. مطالعات مدیریت راهبردی، (46)12، 87-113.
خلیفه سلطانی، حشمت؛ حسینی، سید مجتبی و عسگری، ناصر (1389). سبک‌های رهبری توانمندساز مدیریت دانش. پژوهش‌های مدیریت منابع انسانی دانشگاه جامع امام حسین (ع)، (3 و 4)2، 149-166.
دانش فرد، کرم‌الله و ذاکری، محمد (1394). مدیریت دانش (مبانی، فرایندها و کارکردها). تهران: صفار
صحرانورد، بهنام؛ مقدم‌نیا، نسیم، و موسوی، فرناز (1394). جهانی‌شدن و تعلیم و تربیت. کنفرانس ملی آموزش و توسعه منابع انسانی، اردبیل.
رجبی‌فرجاد، حاجیه (1397). بررسی تأثیر رهبری تحول‌آفرین بر نگرش‌های شغلی با میانجی‌گری توانمندسازی روان‌شناختی. پژوهش‌های مدیریت عمومی، (39)11، 180-157.
زمانی، غلامحسین، و لاری، محمدباقر (1385). پرورش رهبران روستایی با رهیافت راهبری پرورشی یا منتورینگ. علوم انسانی و اجتماعی دانشگاه شیراز، (47)، 45-58.
عبدالله‌آبادی، فهیمه (1397). نقش واسطه‌ای تعارض کار-خانواده-تحصیل در رابطۀ بین حمایت اجتماعی و فرسودگی تحصیلی دانشجویان، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه مازندران، رشته: روان‌شناسی روان‌شناسی تربیتی.
قلی‌پور، آرین، و موسوی محمدهاشمی، سیدجواد (1395). تبیین نقش‌های مثبت و منفی منتورینگ در بهبود تسهیم دانش: موانع و راهکارهای پیاده‌سازی منتورینگ. آموزش و توسعه منابع انسانی، (10)3، 51-72.
گل‌پرور، محسن، و رفیع‌زاده، پروین دخت (1388). الگوی ارتقای رفتار شهروندی سازمانی از طریق نگرش‌های شغلی، رشد حرفه‌ای، حمایت رهبری و توانمندسازی. بصیرت، (44)14، 27-47.
موسوی مله‌خان، سیدجواد (1394). تبیین تأثیر منتورینگ بر موفقیت تسهیم دانش (موردمطالعه: شرکت‌های تأمین سرمایه). پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران، تهران.
نصیری، فخرالسادات، و سالاری، اعظم (1399). وضعیت سنجی و پیش‌بینی رهبری دانش با توسعه حرفه‌ای کارکنان دانشگاه علوم پزشکی تهران. پژوهش‌های مدیریت در جهان اسلام، (4)،47-74.
نظری، فرهاد؛ کاشف، سیدمحمد، و بهنام، محسن (1399). پیش‌بینی رفتار نوآورانه کارکنان وزارت ورزش و جوانان از طریق رهبری فراگیر: بررسی نقش میانجی توانمندسازی روان‌شناختی و امنیت روانی. مدیریت ورزشی و رفتار حرکتی، زیرچاپ، http://msb.journals.umz.ac.ir/article_3170.html
نظری، فرهاد؛ کاشف، سیدمحمد، و بهنام، محسن (1399). مدل یابی نقش سبک رهبری فروتن بر رفتار صدای کارکنان وزارت ورزش و جوانان: نقش میانجی توانمندسازی روان‌شناختی و امنیت روانی. مطالعات مدیریت رفتارسازماتی در ورزش، (1)7، 65-78.
هادوی نژاد، مصطفی؛ دانایی‌فرد، حسن؛ آذر، عادل، و خائف الهی، احمدعلی (1389). کاوش فرآیند رفتارهای منافقانه در ارتباط بین فردی در سازمان با استفاده از نظریۀ داده بنیاد. اندیشۀ مدیریت راهبردی، (1)4، 130-81.
هوی، وین ک.، و میسکل، سیسیل ج. (1394). مدیریت آموزشی: تئوری، تحقیق و عمل. ترجمه نادر سلیمانی، محمود صفری و مرتضی نظری. (1394). تهران: سمت.
References
Abdullah, M. I., Dechun, H., Ali, M., & Usman, M. (2019). Ethical leadership and knowledge hiding: a moderated mediation model of relational social capital, and instrumental thinking. Frontiers in Psychology, 2403. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2019.02403
Allen, J., Singh, P., & Rowan, L. (2019). Professional experience in initial teacher education: keeping abreast of change in the 21st century. Asia Pacific Journal of Education, 47(4), 323-326. https://doi.org/10.1080/1359866X.2019.1637599
Applebaum, S. H., & Roy-Girard, D. (2007). Toxins in the workplace: affect on organizations and employee. Corporate Governance. The international journal of business in society, 7(1), 17-28. https://doi.org/10.1108/14720700710727087
Bencsik, A., Juhász, T., & Machova, R. (2014). Mentoring practice on behalf of knowledge sharing in the light of education. Acta Polytechnica Hungarica, 11(9), 95-114
Bland, C. J. (2019). Maximize mentoring benefits and avoid mentoring landmines, Retrieved February 20, 2022, from: https://www.slideserve.com/mackenzie/maximize-mentoring-benefits-and-avoidmentoringlandmines Accessed 24.
Bock, G. W., Zmud, R. W., Kim, Y. G., & Lee, J. N. (2005). Behavioral intention formation in knowledge sharing: Examining the roles of extrinsic motivators, social-psychological forces, and organizational climate. MIS quarterly, 87-111. https://doi.org/10.2307/25148669
Bryant, S. E. (2005). The impact of peer mentoring on organizational knowledge creation and sharing: An empirical study in a software firm. Group & Organization Management, 30(3), 319-338. https://doi.org/10.1177/1059601103258439
Calb, M. H., Butuner, R., & Yusufuzun (2021). Design and Development of the Knowledge Management System for Educational Institutions. European Journal of Science and Technology, (28), 1304-1308. https://doi.org/10.31590/ejosat.1015188
Chaudhuri, S., Park, S., & Johnson, K. R. (2021). Engagement, inclusion, knowledge sharing, and talent development: is reverse mentoring a panacea to all? Findings from literature review. European Journal of Training and Development.‏7, Retrieved February 20, 2022, from: https://www.emerald.com/insight/content/doi/10.1108/EJTD-01-2021-0005/full/html.
Cleveland, H. (1985). The Knowledge Executive. New York: E.P. Dutton, NY.
Erdal, N. (2022). The effect of mentoring on the performance of nurses in developing career and psychosocial functions. Asian Journal of Advances in Medical Science, 29-42, Retrieved February 20, 2022, from: http://www.mbimph.com/index.php/AJOAIMS/article/view/2798
Heppell, T. (2011). Toxic leadership: Applying the Lipman-Blumen model to political leadership. Representation, 47(3), 241-249.‏ https://doi.org/10.1080/00344893.2011.596422
Ingersoll, R. M., & Strong, M. (2011). The impact of induction and mentoring programs for beginning teachers: A critical review of the research. Review of educational research, 81(2), 201-233. https://doi.org/10.3102/0034654311403323
Kram, K. E. (1983). Phases of the mentor relationship. Academy of Management journal, 26(4), 608-625. https://doi.org/10.5465/255910
Kram, K. E., & Isabella, L. A. (1985). Mentoring alternatives: The role of peer relationships in career development. Academy of management Journal, 28(1), 110-132. https://doi.org/10.5465/256064
Khan, S. A., & Alhaq, M. A. U. (2022). Toxic leadership and knowledge hiding behaviour: examining a serial mediation mechanism. International Journal of Knowledge and Learning, 15(4), 342-358.
Lee, P. C. B. (2004). Social support and leaving intention among computer professionals. Information & management, 41(3), 323-334. https://doi.org/10.1504/IJKL.2022.126269
Mena, J., Hennissen, P., & Loughran, J. (2017). Developing pre-service teachers' professional knowledge of teaching: The influence of mentoring. Teaching and teacher education, 66, 47-59. https://doi.org/10.1016/j.tate.2017.03.024
Mohamed, L. A. (2021). Strategies to resolve toxic leadership styles which impede employee innovation. Doctoral dissertation, Walden University. Walden University ProQuest Dissertations Publishing. https://search.proquest.com/openview/08cafb64b9d41f58cf095e9e8ee05634/1  
Nguyen, T. M., Siri, N. S., & Malik, A. (2021). Multilevel influences on individual knowledge sharing behaviours: the moderating effects of knowledge sharing opportunity and collectivism. Journal of Knowledge Management, 26(1), 70-87, https://doi.org/10.1108/JKM-01-2021-0009‏
Noe, R. A. (1988). An investigation of the determinants of successful assigned mentoring relationships. Personnel Psychology, 41(3), 457-479. https://doi.org/10.1111/j.1744-6570.1988.tb00638.x
Pointe, É., & Vandenberghe, C. (2017). Supervisory mentoring and employee affective commitment and turnover: The critical role of contextual factors. Journal of Vocational Behavior,98, 98-107. https://doi.org/10.1016/j.jvb.2016.10.004
Semedo C. S., Salvador A, Dos Santos NR, Pais L, Mónico L. (2022). Toxic Leadership and Empowering Leadership: Relations with Work Motivation. Journals Psychology Research and Behavior Management, 15 ,1885—1900, https://doi.org/10.2147/PRBM.S340863‏
Schmidt, A. A., Hanges, P. J. (2008). Development and validation of the toxic leadership scale. Thesis submitted to the Faculty of the Graduate School of the University of Maryland, College Park, in partial fulfillment of the requirements for the degree of Master of Science.
Tasnim, Z. (2020). Concept of Mentoring: An Effective Means of Teachers Professional Growth. International Journal of Academic Multidisciplinary Research, 4(5), 74-77.
Tinoco-Giraldo H., Torrecilla Sanchez, E. M., GarcíaPeñalvo, F. J. (2020). E-mentoring in higher education: a structured literature review and implications for future research. Sustainability, 12(11), 43-44. https://doi.org/10.3390/su12114344
Wenger, E. (2013). Communities of practice, a brief introduction. Retrieved April 4, 2022, from: Wenger-Trayner website: http://wenger-trayner.com/theory/
Xu, J., Wei, X., Hisrich, R. D., Yu, M. & Li, Xue (2022). Mentoring and tacit knowledge transfer in novice teachers from chinese middle schools: mediating effect of job crafting. Frontier Education, 7,772638. doi: 10.3389/feduc.2022.772638
Yan, D. (2021). The impact of mentoring on a nonnative immigrant teacher’s professional development. Teaching and Teacher Education, 103, 103348. https://doi.org/10.1016/j.tate.2021.103348