تبیین مؤلفه‌های خدمات کتابخانه‌ها و مراکز اطلاع‌رسانی بر اساس معیارهای جامعه اطلاعاتی و ابعاد جهانی شدن با رویکرد نظریه داده‌بنیاد

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه علم اطلاعات و دانش شناسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.

2 گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

3 گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران

چکیده

هدف: هدف این پژوهش، شناسایی و تبیین مؤلفه‌های خدمات کتابخانه‌ها و مراکز اطلاع‌رسانی بر اساس معیارهای جامعه اطلاعاتی و ابعاد جهانی شدن است.
روش پژوهش: نوع پژوهش کاربردی با رویکرد کیفی است که با روش تحلیل محتوای کیفی، نظریه داده‌بنیاد و ابزار مصاحبه گردآوری شده است. روش نمونه‌گیری هدفمند است. جامعه پژوهش نیز 22 نفر از متخصصان علم اطلاعات و دانش‌شناسی با زمینه تخصصی جامعه اطلاعاتی، جهانی شدن و ارزیابی خدمات کتابخانه‌ها هستند که با آنها مصاحبه نیمه‌ساختاریافته انجام شد. مصاحبه‌ها تا آنجا ادامه پیدا کرد که مطالب به حالت اشباع رسیدند و از مفاهیم جدید خالی شدند. در این مرحله نیز دو مصاحبه به عنوان اطمینان از اشباع داده‌ها انجام شد و پس از آن مصاحبه‌ها متوقف شد.
یافته‌ها: یافته‌های حاصل از مصاحبه‌ها در قالب کدگذاری محوری و کدگذاری باز در 5 بخش شرایط علی، راهبردها، شرایط زمینه‌ای، شرایط مداخله‌گر و پیامدها ارائه گردید. کدهای محوری برای شرایط علی مؤلفه‌های خدمات کتابخانه‌ها و مراکز اطلاع‌رسانی عبارتند از: عوامل اقتصادی، تولید و سازماندهی دانش و اطلاعات، عوامل زیرساختی و غیره. کدهای محوری برای راهبردهای مؤلفه‌های خدمات کتابخانه‌ها و مراکز اطلاع‌رسانی عبارتند از: هماهنگی و یکپارچه‌سازی، برنامه‌ریزی راهبردی، تجزیه و تحلیل محیط‌های داخلی و خارجی و غیره. کدهای محوری برای شرایط زمینه‌ای مؤلفه‌های خدمات کتابخانه‌ها و مراکز اطلاع‌رسانی عبارتند از: عوامل قانونی و اقتصادی، عوامل فرهنگی، عوامل ارتباطی و تعاملی و غیره. کدهای محوری برای شرایط مداخله‌گر یا تعدیل‌کننده مؤلفه‌های خدمات کتابخانه‌ها و مراکز اطلاع‌رسانی عبارتند از: عوامل بودجه و درآمدی، تنوع فرهنگی-اجتماعی،  عوامل کلان و مدیریتی و غیره. کدهای محوری برای پیامدهای مؤلفه‌های خدمات کتابخانه‌ها و مراکز اطلاع‌رسانی عبارتند از: توسعه و تبادل ارتباطات، توسعه و تقویت مدیریت دانش، تقویت جایگاه کتابخانه، بهبود زیرساخت‌ها، خدمات کتابخانه‌ای متمایز، و توسعه پایدار که هر کدام از این کدهای محوری شامل چندین زیرمجموعه (کدهای باز) می‌شوند. در نهایت، مدل پارادایمی پژوهش بر اساس مؤلفه‌های استخراج شده ارائه گردید.
نتیجه‌گیری: عوامل متعددی به عنوان شرایط علّی، راهبردها، شرایط زمینه‌ای، شرایط مداخله‌گر منجر به افزایش یا کاهش کارآیی کتابخانه‌های دانشگاهی می‌شوند. امری که در صورت تقویت نقاط قوت و رفع نقاط ضعف منجر به پیامدهایی مثبت در پیشرفت و توسعه این کتابخانه‌ها می‌شود. در این راستا، انتظار می‌رود که کتابخانه‌ها با توجه به معیارهایی که برای جامعه اطلاعاتی تعیین شده است، عملکرد خود را بهبود بخشند و با توجه به ابعاد جهانی، زمینه مناسبی را برای فعالیت‌های پژوهشی و آموزشی استادان، دانشجویان و پژوهشگران فراهم نمایند. با توجه به نتایج به دست آمده، می‌توان گفت که ارائه خدمات جامع و با استفاده از فناوری‌های نوین و با رعایت معیارهای جامعه اطلاعاتی و ابعاد جهانی، برای کتابخانه‌ها و مراکز اطلاع‌رسانی دانشگاهی بسیار حائز اهمیت است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Explaining the Service Components of Libraries and Information Centers Based on Information Society Criteria and Dimensions of Globalization with Grounded Theory Approach

نویسندگان [English]

  • Mahnaz Mohseni 1
  • Saeed Ghaffari 2
  • Salami Maryam 2
  • Mahmoud Moradi 3
1 Department of Knowledge and Information Science, Payame Noor University, Tehran, Iran.
2 Department of Knowledge and Information Science, Payam Noor University, Tehran, Iran
3 Department of Knowledge and Information Science, Razi University, Kermanshah, Iran
چکیده [English]

Objective: The purpose of this research was to identify and explain the service components of libraries and information centers based on information society criteria and dimensions of globalization.
Methods: This applied qualitative research was conducted using the method of qualitative content analysis, grounded theory, and interview tools. The sampling method was purposeful. The research community consists of 22 experts in library and information science with the specialized field of information society, globalization, and evaluation of library services, with whom a semi-structured interview was conducted.
Results: The findings of the interviews were presented in the form of axial coding and open coding in five sections: causal conditions, strategies, contextual conditions, intervening conditions, and consequences. The core codes for the causal conditions of the service components of libraries and information centers are: economic factors, production and organization of knowledge and information, infrastructural factors, etc. The core codes for the strategies of the service components of libraries and information centers include coordination and integration, planning Strategic, analysis of internal and external environments. The core codes for the background conditions of the service components of libraries and information centers include legal and economic factors, cultural factors, communication, and interactive factors, etc. The core codes for the intervening or modulating conditions of the service components of libraries and information centers are: budget and income factors, socio-cultural diversity, macro and management factors, etc. The core codes for the consequences of the service components of libraries and information centers consist of the development and exchange of communication, the development and strengthening of knowledge management, the strengthening of the library's position, the improvement of infrastructure, differentiated library services, and sustainable development, each of these core codes includes several subcategories (open codes).  
Conclusions: Several factors such as causal conditions, strategies, background conditions, intervening conditions lead to increasing or decreasing the efficiency of academic libraries. This will lead to positive consequences in the progress and development of these libraries if the strengths are strengthened and the weaknesses are eliminated. In this regard, it is expected that according to the criteria set for the information society, they will improve their performance, and according to global dimensions, they should provide a suitable ground for the research and educational activities of professors, students, and researchers. According to the obtained results, it can be said that it is very important for academic libraries and information centers to provide comprehensive services using modern technologies and in accordance with the standards of the information society and global dimensions.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Services of Libraries and Information Centers
  • Information Criteria
  • Dimensions of Globalization
  • Higher Education
  • Grounded Theory Method

مراجع

اصنافی، امیررضا؛ مطلبی، داریوش و اولیایی، میترا (1394). نقش کتابخانه‌های دانشگاهی در توسعه اقتصاد دانش بنیان، مطالعه‌موردی: واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی در شهر تهران. تحقیقات کتابداری و اطلاع‌رسانی دانشگاهی، 49(4)، 557-568.
ایمانی‌کیا، زهرا؛ مختاری، حیدر؛ قاضی‌زاده، حمید (1401). بررسی و رتبه‌‌بندی عوامل مؤثر بر پیاده‌‌سازی مدیریت دانش در کتابخانه‌‌های دانشگاهی استان گلستان در سال 1396. علوم و فنون مدیریت اطلاعات، 8(1)، 73-96.
بهاری موفق، زهره؛ حمیدی، یداله؛ گیتی، آناهیتا (1395). ارزیابی کیفیت خدمات کتابخانه‌های دانشگاه علوم پزشکی همدان با استفاده از ابزار Libqual اطلاع‌رسانی پزشکی نوین، ۲ (۱)، ۵۴-۶۱.
تقی‌پور، اکرم؛ اسمعیلی‌گیوی، محمدرضا؛ خندان، محمد و عبدالحمید، مهدی (1401). بررسی تأثیر کیفیت خدمات بر میزان رضایت کاربران کتابخانه‏های عمومی ‌بر اساس مدل کانو و تحلیل عملکرد تأثیر نامتقارن. پژوهشنامه کتابداری و اطلاع‌رسانی، 12(2)، 277-301.
حریری، نجلا و رضائی، وحیده (1396). آینده‌نگاری فناوری اطلاعات در کتابخانه‌های دانشگاهی ایران در افق 1404. دانش شناسی، 10(39)، 107-120.
خاشعی، وحید (1393). کاوشی بر مختصات مدل کنترل استراتژیکِ چشم‌انداز نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور. تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌های عمومی. ۲۰ (۱)، ۳۱-۵۱.
خسروی، مریم؛ پورنقی، رویا (1397). طراحی و ساخت سامانه ارزیابی و سنجش کیفیت خدمات کتابخانه‌های دانشگاهی ایران. مطالعات ملی کتابداری و سازماندهی اطلاعات، 29(1)، 163-181.
دهشیری، محمدرضا. (1394). جهانی شدن و توسعه پایدار. آموزش محیط زیست و توسعه پایدار، 4(2)، 64-77.
درودی، فریبرز و عباسی، مجید (1397). بررسی به‌کارگیری معیارهای مدیریت‌دانش در ارتقای کیفیت خدمات اطلاعاتی در کتابخانه‌های عمومی استان کرمان. مطالعات کتابداری و علم اطلاعات، 10(24)، 151-166.
رحیمی، فرج اله، پورکریمی، جواد، سالاری، سیده زهرا، و صالحی، رضا (1398). چارچوبی برای ارزیابی کیفیت خدمات کتابخانه‌ها با روش ترکیبی DEMATEL-SERVQUAL. مطالعات کتابداری و علم اطلاعات، 11(3)، 165-180.
رزمی‌شندی، مسعود؛ نوروزی، یعقوب؛ علی پورحافظی، مهدی (1399). ارائه الگوی مفهومی به‌کارگیری اینترنت اشیاء در خدمات نوین کتابخانه‌های دیجیتال ایران. پردازش و مدیریت اطلاعات (علوم و فناوری اطلاعات)، 35( )، 693-728.
سالاری، محمود (1381). نقش خدمات کتابخانه‌ها در توسعه پایدار.  سخن سردبیر. کتابداری و اطلاع‌رسانی، 5(1)، 25-40.
غفاری، سعید؛ بیرانوند، علی و قلم باز، سپیده(1399). کتابخانه‌ها و جامعه اطلاعاتی. تهران: دانشگاه پیام نور.
نجفقلی نژاد، اعظم، و محمدی، فرناز (1400). دخالت مراجعان در برنامه‌ریزی خدمات کتابخانه: مطالعه موردی کتابخانه ملی ایران، سال 1397. بازیابی دانش و نظام‌های معنایی، 8(29 )، 137-157.
فرزین یزدی، محبوبه؛ برادر، رویا و غائبی، امیر (1397). چارچوب پذیرش فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی در کتابخانه‌های دانشگاهی ایران: رویکرد دلفی. مطالعات کتابداری و علم اطلاعات، 10(25)، 201-224.
کلته، سمیه؛ اعرابی، طاهره (1401). رابطه مهارت‌های مدیریت دانش کتابداران با نوآوری خدمات (مطالعه موردی: کتابخانه‌های عمومی استان سمنان). دانش شناسی، 15(58)، 91-101.
کیانی، محمدرضا (1389). خدمات کتابخانه‌ها و مراکز اطلاع‌رسانی با استفاده از فناوری تلفن همراه. کتابداری و اطلاع‌رسانی، 13(2)، 215-231.
ملکی ضیابری، سیده زهرا؛ خلیلی باهر، روزبه (1400). بررسی جایگاه کتاب و کتابخانه در توسعه فرهنگی کشور. هشتمین همایش ملی تازه‌های روانشناسی مثبت. اسفند 1400. بندرعباس.
References
Aghassibake, N., et al. (2020). Supporting data visualization services in academic libraries. The Journal of Interactive Technology and Pedagogy, 18. https://jitp.commo ns.gc.cuny.edu/supporting -data- visualization –services -in-academic -libraries/.
Asnafi, A. R., Matlabi, D. & Oliaei, M. (2016). The Role of Academic Libraries in the Development of Knowledge-based Economy, A Case Study: Islamic Azad University in Tehran. Academic Librarianship and Information Research, 49(4), 557-568. https://doi.org/10.22059/jlib.2016.58279. (In Persian)
Audi, M., Ali, A., & Al-Masri, R. (2022). Determinants of Advancement in Information Communication Technologies and its Prospect under the role of Aggregate and Disaggregate Globalization. Scientific Annals of Economics and Business, 69(2), 191-215.‏ https://doi.org/10.47743/saeb-2022-0009
Bahari-Movafagh, Z. & Hamidi, Y. & Giti A. (2016). The Quality Study of Library Services in Hamadan University of Medical Sciences Using Libqual Devices. Journal of Modern Medical Information Sience, 2(1), 54-61. http://jmis.hums.ac.ir/article-1-60-en.html
Bauer, J. M. (2022). Toward new guardrails for the information society. Telecommunications Policy, 46(5), 102350.‏ https://doi.org/10.1016/j.telpol.2022.102350
Chisita, C. T. (2020). Libraries in the midst of the coronavirus (COVID-19): Researchers experiences in dealing with the vexatious infodemic. Library Hi Tech News, 37(6), 11–14. https://doi.org/10.1108/LHTN-03-2020-0022
Chisita, C. T., Chiparausha, B., Tsabetse, V., Olugbara, C. T., & Letseka, M. (2022). Remaking academic library services in Zimbabwe in the wake of COVID-19 pandemic. The Journal of Academic Librarianship, 48(3), 102521.‏ https://doi.org/10.1016/j.acalib.2022.102521
Dehshiri, M. R. (2015). Globalization and Sustainable Development. Journal of Iranian Social Development Studies, 7(4), 45-66. (In Persian)
Diao, J. (2021). Instructional design with the ICE approach in academic libraries: A framework that integrates assessing, learning, and teaching. The Journal of Academic Librarianship, 47(6), 102402.‏ https://doi.org/10.1016/j.acalib.2021.102402
Doroudi, F. & Abasi, M. (2018). Evaluate Applying to Criteria the quality of knowledge management in information services in public libraries in Kerman. Journal of Studies in Library and Information Science, 10(24), 151-166. https://doi.org/10.22055/slis.2017.15211.1134 (In Persian)
farzinyazdi, M., baradar, R., & Ghaebi, A. (2018). A framework for Information and Communication Technology Acceptance at Academic Libraries in Iran: Delphi technique (approach). Journal of Studies in Library and Information Science, 10(25), 201-224. https://doi.org/10.22055/slis.2019.27671.1543 (In Persian)
Frederick, A., & Run, Y. (2019). The role of academic libraries in research data management: A case in Ghanaian university libraries. Open Access Library Journal, 6, Article e5286. https://doi.org/10.4236/oalib.1105286.
Guo, Y., Yang, Z., Yang, Z., Liu, Y. Q., Bielefield, A., & Tharp, G. (2020). The provision of patron services in Chinese academic libraries responding to the COVID-19 pandemic. Library Hi Tech. https://doi.org/10.1108/LHT-04-2020-0098.
Hariri, N., & Rezaei, V. (2017). Foresighting information technology in university libraries of Iran in the 1404. Journal of Knowledge Studies, 10(39), 107-120. (In Persian)
Imani Kia, Z., Mokhtari, H., & Ghazizade, H. (2022). Study and Ranking of Factors Affecting the Implementation of Knowledge Management in University Libraries in Golestan Province in 2018. Sciences and Techniques of Information Management, 8(1), 73-96. https://doi.org/10.22091/stim.2021.4032.1293. (In Persian)
Khashei V. (2014). Exploring the Vision and Strategic Control Model for Public Libraries. Research on Information Science and Public Libraries, 20(1), 31-51. (In Persian)
Khosravi, M., & Pournaghi, R. (2018). Design and development of an Assessment System of Service Quality in Iranian Academic Libraries. Librarianship and Information Organization Studies, 29(1), 163-181. doi: 10.30484/nastinfo.2018.2217. (In Persian)
Kiani, M. R. (2010). Services of libraries and information centers using mobile. Library and Information Sciences, 13(2), 215-231. (In Persian)
Kliewer, B. W. (2019). Disentangling neoliberalism from leadership education: Critical approaches to leadership learning and development in higher education. New Political Science, 41(4), 574–587. https://doi.org/10.1080/07393148.2019.1686737.
Krier, L. (2022). A framework for shared leadership: A perspective on strategic planning for academic libraries. The Journal of Academic Librarianship, 48(6), 102503.‏ https://doi.org/10.1016/j.acalib.2022.102503
LaPolla, F. (2020). Excel for data visualization in academic health sciences libraries: A qualitative case study. Journal of the Medical Library Association, 108(1), 67–75.  https://doi.org/10.5195/jmla.2020.749.
Logan, J., & Spence, M. (2021). Content strategy in LibGuides: An exploratory study. The Journal of Academic Librarianship, 47(1), 102282. https://doi.org/10.1016/j. acalib.2020.102282.
Mofrad, H. V., Hemmat, M., Keshtkar, Z., & Yousefi, A. (2016). Quality evaluation of library services in Hamadan University of Medical Sciences based on European Foundation for Quality Management model (EFQM). Journal of Health Administration (JHA), 18(62).‏ (In Persian)
Najafqolinejad, A., & Mohammadi, F. (2021). User Involvement in Library Service Planning: A Case Study of the National Library of Iran, 2018. Knowledge Retrieval and Semantic Systems, 8(29), 153-174. https://doi.org/10.22054/jks.2020.53757.1339
Oğuz, E. S., & Kurbanoğlu, S. (2013). Strengthening social inclusion in multicultural societies through information literacy. Bilgi Dünyası, 14(2), 270-290.
Pareek, N., & Gangrade, A. (2016). Role of the libraries as information resources in globalization. International Journal of Librarianship and Administration, 7(1), 13-23.
Rafiq, M., Batool, S. H., Ali, A. F., & Ullah, M. (2021). University libraries response to COVID19 pandemic: A developing country perspective. The Journal of Academic Librarianship, 47(1), Article 102280. https://doi.org/10.1016/j.acalib.2020.102280
Rahimi, F. A., Pour Karimi, J., Salari, S. Z., & Salehi, R. (2019). A framework for evaluating the quality of library services using the DEMATEL-SERVQUAL hybrid approach. Journal of Studies in Library and Information Science, 11(3), 165-180. https://doi.org/10.22055/slis.2020.24193.1424
Razmi Shendi, M., Norouzi, Y., & Alipour Hafezi, M. (2022). Presenting a Conceptual Model for Using the Internet of Things in Modern Services of Digital Libraries. Iranian Journal of Information Processing and Management, 35(3), 693-728. https://doi.org/10.35050/JIPM010.2020.036 (In Persian)
Salari, M. (2002). Library and Information Sciences, 5(1), 25-40. (In Persian)
Scoulas, J. M., & De Groote, S. L. (2023). Faculty perceptions, use, and needs of library resource and services in a public research university. The Journal of Academic Librarianship, 49(1), 102630.‏ https://doi.org/10.1016/j.acalib.2022.102630
Sherif Zakaria, M. (2021). Data visualization as a research support service in academic libraries: An investigation of world-class universities. The Journal of Academic Librarianship, 47(5), 102397 https://doi.org/10.1016/j.acalib.2021.102397.
Shrestha, A. (2022). Importance of Library Legislation in the Context of Nepal. Doctoral dissertation, Central Department of Library and Information Science.‏
Tagipoor, A., Esmaeili Givi, M. R., Khandan, M., & Abdolhamid, M. (2022). Investigating the Effect of Service Quality on the Level of Public Library Users’ Satisfaction based on Kano Model and Asymmetric Impact Performance Analysis. Library and Information Science Research, 12(2), 277-301. https://doi.org/10.22067/infosci.2021.24204.0
Tsagari, D., & Cheng, L. (2017). Washback, impact, and consequences revisited. In E. Shohamy, I. Or, & S. May (Eds.), Language testing and assessment. Encyclopedia of language and education (3rd ed., pp. 359–372). Switzerland: Springer. https://doi. org/10.1007/978-3-319-02261-1_24.
Zhang, L., & Eichmann-Kalwara, N. (2019). Mapping the scholarly literature found in Scopus on research data management: A bibliometric and data visualization approach. Journal of Librarianship and Scholarly Communication, 7(1). https://doi. org/10.7710/2162-3309.2266.
تحقیقات کتابداری و اطلاع‌رسانی دانشگاهی
دوره 57، شماره 3
مهر 1402
صفحه 59-72

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار